Tại Israel, hoạt động trợ giúp pháp lý do Bộ Tư pháp chịu trách nhiệm quản lý, sử dụng nguồn ngân sách nhà nước và được chia theo lĩnh vực hình sự và dân sự.
Trong lĩnh vực hình sự, Bộ Tư pháp thành lập và quản lý Văn phòng Luật sư công cấp quốc gia và 6 Văn phòng Luật sư công khu vực để thực hiện trợ giúp pháp lý. Văn phòng Luật sư công cấp quốc gia và các Văn phòng Luật sư công khu vực được thực hiện theo quy định của Luật Luật sư công năm 1995. Các Văn phòng Luật sư công này đều được tổ chức thành các Ban chuyên trách những nhiệm vụ cụ thể (như Ban vị thành niên, Ban tạm giam, Ban tranh tụng, Ban kết án oan sai, Ban trại giam và tù nhân, Ban lập pháp, Ban luật dân sự, Ban chỉ định luật sư...).
Theo quy định của pháp luật Israel, trợ giúp pháp lý hình sự được thực hiện trên các nguyên tắc: đảm bảo tính độc lập; vị trí bình đẳng giữa Luật sư công và công tố viên; trung thành với khách hàng; hoạt động vì lợi ích với khách hàng; đại diện hợp pháp và chịu trách nhiệm cá nhân.
Các hoạt động trợ giúp pháp lý hình sự được thực hiện từ khi đương sự bị bắt tại các đồn cảnh sát, qua các tòa án và tại nhà tù, bao gồm tư vấn cho người bị tạm giam, tạm giữ trong quá trình điều tra (cung cấp dịch vụ tư vấn 24/7), tham gia các phiên điều trần và phiên tòa, đại diện pháp lý cho bị can, bị cáo trong quá trình xét xử, hỗ trợ kháng cáo và các thủ tục sau xét xử, đại diện pháp lý trong thực hiện các thủ tục hành chính trong quá trình tố tụng (đơn xin giảm án...). Trợ giúp pháp lý được thực hiện cả đối với các tù nhân. Luật sư thực hiện trợ giúp pháp lý được vào thăm nhà tù 2 lần một tuần để trợ giúp pháp lý cho tù nhân. Các tù nhân cũng được gửi yêu cầu trợ giúp pháp lý thông qua các nhân viên hoạt động xã hội làm việc trong các nhà tù.
Người dân có thể được nhận trợ giúp pháp lý trong lĩnh vực hình sự khi đáp ứng một trong các điều kiện sau đây: có khả năng bị phạt tù, trẻ vị thành niên, người khuyết tật, người có vấn đề về tâm thần, người có khó khăn về tài chính (người được trợ giúp pháp lý về hình sự không có trách nhiệm phải chứng minh điều kiện tài chính của mình).
Các hoạt động trợ giúp pháp lý hình sự được thực hiện bởi các Luật sư công và các luật sư tư ký hợp đồng với Văn phòng Luật sư công. Tuy nhiên, số lượng luật sư công ở Israel không nhiều, chỉ khoảng 120 người.
Là một tổ chức có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích của người được trợ giúp pháp lý trong lĩnh vực hình sự, luật sư công ở Israel có những nguyên tắc hoạt động của mình.
1. Trung thành với khách hàng nhưng vẫn giữ vững những nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp
Nghĩa vụ đầu tiên của luật sư đối với khách hàng của mình là trung thành. Tòa án tối cao Israel quy định nghĩa vụ này là “linh hồn của nghề nghiệp”. Điều này đặc biệt đúng đối với những người đại diện cho nghi can và bị cáo mang tính đối kháng vì họ đang bị đe dọa về tự do, nhân phẩm và uy tín. Lòng trung thành với khách hàng yêu cầu họ đại diện một cách tận tâm mà không hề có mâu thuẫn về quyền lợi. Lòng trung thành còn có nghĩa là đại diện một cách dũng cảm, đặc biệt là trong những vụ việc khách hàng có hành vi bị xã hội phê phán và chống lại các tổ chức quyền lực như Văn phòng công tố viên hoặc Cảnh sát.
Những nhà lập pháp không mong rằng luật sư công – người nhận lương từ Chính phủ sẽ kém tận trung với khách hàng hơn là luật sư tư với khách hàng thông thường (có những quy định tương tự về đạo đức dành cho luật sư công và cho luật sư tư). Luật về Luật sư công quy định trong phần 15(A): “Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, Luật sư công luôn làm việc vì quyền lợi của khách hàng, với lòng trung thành và tận tụy, tuân theo đạo đức nghề nghiệp áp dụng đối với Luật sư đại diện, bào chữa”. Mục 15 (B) Luật về Luật sư công quy định: “Nếu có sự xung đột về lợi ích giữa nhiệm vụ của Luật sư công do Văn phòng Luật sư công thuê và nhiệm vụ với tư cách công chức nhà nước thì nhiệm vụ đối với khách hàng phải được đặt lên hàng đầu.”
Mô hình của Văn phòng luật sư công tạo cơ hội và khuyến khích các luật sư công tuân thủ nghĩa vụ đạo đức thông qua việc lựa chọn luật sư, tổ chức các buổi tư vấn về các vấn đề đạo đức, tổ chức các buổi tập huấn thường xuyên, công bố các hướng dẫn. Việc theo dõi nghiêm ngặt các quy tắc đạo đức không những không ảnh hưởng đến những mục tiêu của khách hàng mà còn có thể bảo vệ tốt hơn quyền lợi và tăng chất lượng đại diện họ, miễn là họ hiểu rằng điểm cốt lõi của quy tắc này nằm ở nghĩa vụ đại diện cho khách hàng cùng với sự tận tụy và lòng trung thành mà không sợ hãi gì.
2. Bảo đảm chất lượng đại diện
Các luật sư công luôn nỗ lực để đại diện cho khách hàng của mình bằng lòng tận trung, quyết tâm, sự sáng tạo và phù hợp với những tiêu chuẩn cao về kiến thức và kỹ năng chuyên nghiệp.
Văn phòng luật sư công hoạt động nhằm đảm bảo chất lượng của việc đại diện bằng cách lựa chọn luật sư có năng lực nhất để đại diện thay mặt họ và tìm luật sư phù hợp với đặc thù của từng vụ kiện; bằng cách hỗ trợ tư vấn chuyên nghiệp về thể chế; bằng cách giám sát và theo dõi các luật sư công làm việc cho Văn phòng; bằng cách tạo ra một nhóm chuyên gia nhằm hỗ trợ các luật sư công trong công việc; và bằng cách cung cấp những khóa học đào tạo kỹ năng nghiệp vụ thường xuyên.
Văn phòng luật sư công có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các luật sư công, những người ở tuyến đầu trong việc đàm phán các cơ quan chính phủ khác nhau. Sự ủng hộ và hỗ trợ của Văn phòng luật sư công yêu cầu luật sư công đại diện cho khách hàng một cách can đảm nhất.
3. Phấn đấu xây dựng xã hội công bằng
Văn phòng Luật sư công phấn đấu để nâng cao sự bình đẳng trong hệ thống tư pháp hình sự thông qua việc cung cấp dịch vụ tư vấn chất lượng cao và chuyên nghiệp cho những nghi can, bị cáo và các tù nhân, những người có vị thế thấp hơn so với Nhà nước và nằm trong hệ thống tư pháp hình sự. Bên cạnh việc tôn trọng vai trò của các văn phòng luật sư tư, Văn phòng Luật sư công làm việc để mở rộng quyền tư vấn pháp lý trong các vụ việc tố tụng tư pháp trước đây không có người đại diện. Việc mở rộng tiếp cận đại diện tố tụng một cách hiệu quả giúp duy trì sự tồn tại của hai hệ thống tư pháp riêng biệt, một cho người giàu và một cho người nghèo.
Đáp lại lời kêu gọi về việc trừng phạt khắc nghiệt đối với tội phạm, Văn phòng Luật sư công nhận thấy tầm quan trọng của việc tìm hiểu nguyên nhân các hành vi phạm tội. Văn phòng Luật sư công làm việc để tăng hiểu biết của cộng đồng về sự liên kết giữa hành vi vi phạm pháp luật và điều kiện kinh tế xã hội của các nhóm khác nhau trong xã hội. Văn phòng Luật sư công tin rằng việc chú trọng đầu tư vào khía cạnh con người sẽ góp phần làm giảm bớt các vấn đề xã hội như là nghèo đói, cẩu thả, nghiện ngập, khó khăn trong việc nhập cư cùng với sự phát triển của các chương trình cải tạo và tái hòa nhập của những người vi phạm pháp luật vào xã hội, đây chính là một giải pháp tiết kiệm và hiệu quả trong việc góp phần giảm số lượng tội phạm.
4. Đại diện định hướng khách hàng
Văn phòng Luật sư công đại diện cho khách hàng với sự hiểu biết sâu sắc về dịch vụ, tôn trọng khách hàng, đáp ứng những mong muốn và nhu cầu của khách hàng và coi khách hàng là một người dân chứ không phải là một “vụ việc”. Với mong muốn đem đến kết quả tốt nhất, luật sư công cần đảm bảo rằng khách hàng hiểu được điều kiện pháp lý, cần chú trọng tư vấn cho khách hàng những việc liên quan đến quyết định quan trọng trong quá trình tố tụng, quan tâm đến ý kiến, mong muốn của khách hàng, tôn trọng quyền tự chủ và bảo vệ sự riêng tư của khách hàng. Luật sư công nên tìm hiểu những khía cạnh khác nhau của đời sống khách hàng để có được những kết quả của quá trình tố tụng hình sự, liên kết với những người thực hiện để hiểu được bản chất của các vụ việc và thiết kế những chương trình cải tạo nhằm đáp ứng được khả năng và nhu cầu của khách hàng.
5. Bảo vệ quyền cá nhân
Nhu cầu bảo vệ quyền tự do cá nhân chống lại những quyền lực của Nhà nước đan xen vào tất cả các cấp của Văn phòng, các hoạt động của Văn phòng Luật sư công. Liên quan đến tố tụng hình sự và sự cần thiết phải tố giác tội phạm và buộc tội người phạm pháp, có nguy cơ ảnh hưởng lớn đến sự tự do, lòng tự trọng,quyền riêng tư cũng như là những quyền lợi khác. Trong khi cung cấp đại diện tố tụng phù hợp cho bị can, người bị tình nghi và đồng phạm, các luật sư công đồng thời góp phần hạn chế quyền lực của các cơ quan thi hành pháp luật và trợ giúp trong việc đảm bảo quyền lợi của tất cả các bên.
Văn phòng Luật sư công cũng cố gắng bảo vệ quyền con người và đấu tranh chống lại sự vi phạm quyền lợi của nghi can, bị can và những nạn nhân. Văn phòng Luật sư công vì hiểu rằng việc lạm dụng tố tụng hình sự sẽ gây ảnh hưởng tới đối tượng bị áp dụng và những người liên quan đến họ, cố gắng hạn chế việc sử dụng những công cụ quyền lực và có những lựa chọn phù hợp và cân xứng hơn.
6. Độc lập, nâng cao sự nghi ngờ và tư duy phê phán
Văn phòng Luật sư công hoạt động dựa trên sự độc lập về chuyên môn, cả trong đại diện cho cá nhân trong các vụ việc cụ thể và trong việc tham gia vào những vấn đề chung.
Để đem tới cho khách hàng dịch vụ đại diện tố tụng một cách đầy đủ và để nâng cao những tranh luận chung và ý nghĩa, Văn phòng Luật sư công áp dụng cách tiếp cận luôn nghi ngờ và có tư duy phản biện đối với công việc của cơ quan thực thi pháp luật. Văn phòng Luật sư công luôn giữ vị trí đặc biệt trong việc thách thức nhận thức của xã hội hiện có liên quan đến vi phạm pháp luật và tội phạm cũng như hiệu quả của những công cụ xã hội trong việc giải quyết các hiện tượng đó. Văn phòng Luật sư công tin rằng việc xây dựng những chính sách trong lĩnh vực thực thi pháp luật nên dựa vào nghiên cứu chứ không phải các cảm xúc cá nhân và luôn cố gắng cho đến phút cuối nhằm thúc đẩy các chính sách dựa trên dữ liệu thực nghiệm.
7. Tinh thần làm việc nhóm
Một trong những nguyên tắc hoạt động của Văn phòng Luật sư công là nhằm tạo ra môi trường làm việc hỗ trợ lẫn nhau dựa trên sự hợp tác và làm việc nhóm để khuyến khích tất cả nhân viên, kể cả những luật sư đại diện cho Văn phòng Luật sư làm việc ngoài phạm vi văn phòng, giúp họ có được ý tưởng mới và nhận được sự công nhận của các tổ chức khác. Với cách làm việc này, Văn phòng Luật sư công nâng cao chuyên môn của những người làm việc trên danh nghĩa đại diện cho Văn phòng bằng cách trao quyền, từng bước tăng thẩm quyền và đặt ra những thách thức mới. Văn phòng Luật sư công đề cao việc cởi mở và khoan dung với những ý kiến và niềm tin khác nhau, làm việc để xây dựng mạng lưới hỗ trợ và nâng cao năng lực cá nhân và kỹ năng chuyên môn của nhân viên, dựa vào nền tảng của những giá trị của tổ chức.
8. Sáng kiến, năng động và hiệu quả
Văn phòng Luật sư công là một cơ quan công có trách nhiệm đáp ứng các mục tiêu thông qua việc quản lý hợp lý và hiệu quả của các nguồn tổ chức và quỹ công. Văn phòng Luật sư công cam kết thực hiện các dịch vụ hiệu quả nhằm đáp ứng một cách nhanh chóng và chuyên nghiệp trong môi trường làm việc thay đổi liên tục và phức tạp. Cuối cùng, tổ chức duy trì tính linh hoạt của các tổ chức và quản lý trong vận hành.
Văn phòng Luật sư công vận hành dựa trên phương pháp tiếp cận chủ động, thực thi các vụ tố tụng và các hoạt động đem đến cho nó một vị trí quan trọng trong cộng đồng, đáp ứng những thay đổi trong pháp luật, chú trọng hợp tác với các cơ quan và nỗ lực gây ảnh hưởng đến quan điểm của các nhà hoạch định chính sách và cộng đồng nói chung.
Phúc An, Cục Trợ giúp pháp lý