Thu thập và phân tách số liệu vụ việc trợ giúp pháp lý: Những con số “biết nói”Ngày 20/6/2017, Quốc hội khóa XIV đã tiếp tục ghi nhận vị trí, vai trò công tác trợ giúp pháp lý (TGPL) bằng việc thông qua Luật TGPL. Sự ra đời của Luật TGPL năm 2017 đã đánh dấu mốc quan trọng trong việc hoàn thiện thể chế công tác TGPL nói riêng và triển khai Hiến pháp năm 2013 về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân nói chung. Mở rộng diện người được TGPL theo các nguyên tắc, tiêu chí cụ thể, phù hợp với bản chất của TGPL và điều kiện đặc thù của đất nước là một trong những điểm mới của Luật TGPL 2017 so với Luật TGPL năm 2006 thể hiện rõ nét quyền con người trong lĩnh vực TGPL. Hội thảo do bà Vũ Thị Hường, Phó Cục trưởng Cục PBGDPL&TGPL - chủ trì. Tham gia Hội thảo có Lãnh đạo, Trợ giúp viên pháp lý, cán bộ làm công tác thống kê, báo cáo của các Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh, thành phố như: Hà Nội, Điện Biên, Lào Cai, Thanh Hoá, Nghệ An, Sơn La, Huế và Trung tâm TGPL nhà nước số 1 tỉnh Tuyên Quang. Báo cáo viên tại Hội thảo là Luật sư Nguyễn Ngọc Lan, Công ty Luật TNHH LS Ngọc Lan và Cộng sự, Giảng viên Trường Đại học Đại Nam.   Đ/c Vũ Thị Hường, Phó Cục trưởng Cục PBGDPL &TGPL phát biểu khai mạc Hội thảo. Phát biểu khai mạc Hội thảo, bà Vũ Thị Hường, Phó Cục trưởng Cục PBGDPL &TGPL cho biết: Dự án “Tăng cường trợ giúp pháp lý cho người nghèo và đối tượng yếu thế” là dự án được triển khai thực hiện trong khuôn khổ Hiệp định viện trợ không hoàn lại được ký kết giữa Việt Nam với Ngân hàng thế giới năm 2022. Đây là Dự án do Ngân hàng thế giới tài trợ từ nguồn hỗ trợ của Quỹ Phát triển xã hội Nhật Bản với mục tiêu tổng thể là nhằm cải thiện việc cung cấp dịch vụ TGPL và thúc đẩy trao quyền pháp lý cho người dân, đặc biệt là người thuộc diện TGPL, tập trung vào các tỉnh Điện Biên, Yên Bái (Lào Cai) và một số tỉnh được lựa chọn tại khu vực miền núi phía Bắc. Theo Hiệp định viện trợ không hoàn lại, Bộ Tư pháp là cơ quan chủ quản để triển khai thực hiện các hoạt động từ năm 2022 đến tháng 7/2026. Ngày 17/01/2022, Bộ trưởng Bộ Tư pháp có Quyết định số 68/QĐ-TTG phê duyệt văn kiện Dự án. Theo Văn kiện dự án, Cục PBGDPL &TGPL là một trong những đơn vị thực hiện dự án. Qua gần 4 năm triển khai thực hiện Dự án, nhiều hoạt động đã được thực hiện ở cả 4 hợp phần: (i) Nâng cao khả năng tiếp cận trợ giúp pháp lý của người dân ở cơ sở, đặc biệt là nhóm người nghèo, dân tộc thiểu số và những người dễ bị tổn thương khác ở khu vực miền núi phía Bắc; (ii) Nâng cao năng lực một cách toàn diện cho người thực hiện trợ giúp pháp lý và những người có liên quan; (iii) Thí điểm thực hiện một số hoạt động nhằm nâng cao chất lượng trợ giúp pháp lý; (iv) Quản lý dự án, theo dõi và đánh giá, phổ biến thông tin. Để giúp các chuyên gia, các nhà quản lý TGPL có thêm thông tin đánh giá kết quả trợ giúp pháp lý, Nhóm chuyên gia đã xây dựng dự thảo Báo cáo thu thập và phân tách số liệu vụ việc TGPL trên toàn quốc từ 01/01/2022 đến 31/5/2025. Hội thảo tham vấn này được tổ chức nhằm lấy ý kiến đóng góp của những người thực hiện TGPL, người làm công tác thống kê dữ liệu vụ việc TGPL ở địa phương về dự thảo Báo cáo thu thập và phân tách số liệu vụ việc TGPL. Đây cũng là cơ hội để các đại biểu trao đổi, thảo luận, nhận diện những thuận lợi, khó khăn từ đó đưa ra các giải pháp để đổi mới công tác tổng hợp, thống kê, thu thập, phân tách số liệu TGPL, đảm bảo dữ liệu “đúng, đủ, sạch, sống”.   Các đại biểu đều bày tỏ sự vui mừng khi được tham gia Hội thảo mang tính chất chuyên để về báo cáo, thống kê số liệu. Hầu hết các đại biểu đều thừa nhận sự cần thiết của việc thống kê số liệu chính xác và vai trò của việc ứng dụng CNTT trong thống kê, báo cáo. Nhiều đại biểu đã thẳng thắn trao đổi về những khó khăn, thuận lợi, cách làm hay, giải pháp nâng cao công tác thống kê, thu thập số liệu vụ việc TGPL tại địa phương mình.   Các đại biểu nêu ý kiến tại Hội thảo. Một số đại biểu cho rằng, Hệ thống quản lý tổ chức và hoạt động TGPL đôi khi bị nghẽn, khó đăng nhập và khó trích xuất số liệu, nhất là vào thời điểm kỳ báo cáo giữa, cuối năm do lượng truy cập nhiều. Ngoài ra, Hệ thống còn chưa có giai đoạn thống kê số liệu nhận tin báo, tố giác tội phạm; chưa có mục đánh giá vụ việc thành công; chưa phân quyền cho địa phương xoá các vụ việc khi bị cập nhật nhầm... Thực tiễn một số địa phương giao cho một số chuyên viên cập nhật thông tin, số liệu, hồ sơ vụ việc lên Hệ thống quản lý tổ chức và hoạt động TGPL; nhiều trợ giúp viên pháp lý và Luật sư chưa chú trọng đến công tác này nên cập nhật chưa đầy đủ, chưa kịp thời. Nhiều Luật sư, nhất là các luật sư có tuổi cập nhật vụ việc không đầy đủ, kịp thời, ảnh hưởng tới thời gian, tiến độ báo cáo của đơn vị. Đại biểu đến từ Trung tâm TGPL nhà nước thành phố Huế cho rằng, Trung tâm  đã đổi mới cách thức, đưa công tác cập nhật đầy đủ, chính xác vụ việc TGPL thành một trong những tiêu chí thi đua khen thưởng. Do vậy, đến nay, công tác này đã cơ bản đi vào nề nếp, giúp đơn vị tiết kiệm thời gian, công sức và bảo đảm độ chính xác.   Tại Hội thảo, bà Lê Thị Thuý – Giám đốc Trung tâm Thông tin pháp luật và hỗ trợ, trợ giúp pháp lý đã giải đáp một số ý kiến của các đại biểu. Theo bà Thúy, một số lỗi thường gặp khi cập nhật vụ việc trên Hệ thống phần lớn là các lỗi kỹ thuật do thiết kế và hạ tầng kỹ thuật của Hệ thống quản lý tổ chức và hoạt động TGPL đã được xây dựng cách đây khá lâu, trong khi đó nhiều thông tin trong lĩnh vực TGPL khá phức tạp, ví dụ diện người được TGPL khá rộng, nhiều đối tượng “kép” (vừa là người nghèo vừa là người dân tộc thiếu số cư trú ở vùng đặc biệt khó khăn; vừa là trẻ em vừa là nạn nhân bị mua bán...) nên rất khó khăn khi thiết kế phân tách các trường dữ liệu cụ thể... Hiện nay, Cục PBGDPL&TGPL đang xây dựng Hệ thống thông tin TGPL nhằm nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thu thập số liệu, cập nhật, khai thác, chia sẻ dữ liệu trợ giúp pháp lý.   Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại Hội thảo. Kết thúc Hội thảo, bà Vũ Thị Hường đánh giá cao sự cố gắng của các chuyên gia trong việc xây dựng Báo cáo thu thập, phân tách số liệu TGPL. Báo cáo đã trình bày tổng quan các số liệu được tổng hợp từ các nguồn tin cậy của các địa phương. Vì vậy, Báo cáo bảo đảm tính trung thực, tin cậy, có giá trị tham khảo hữu ích cho các chuyên gia của Dự án trong quá trình đánh giá các chỉ số đo lường kết quả mục tiêu của Dự án. Đồng thời, báo cáo còn là tài liệu tham khảo cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân làm công tác TGPL, công tác quản lý nhà nước về TGPL và các công tác khác có liên quan trong việc đánh giá, phân tích kết quả hoạt động TGPL của các địa phương; từ đó, đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả TGPL, thúc đẩy trao quyền pháp lý cho các đối tượng yếu thế theo mục tiêu đề ra của Dự án. Bà Vũ Thị Hường bày tỏ sự cảm ơn với các ý kiến đóng góp, trao đổi của các đại biểu và cho rằng “mỗi ý kiến góp ý là một viên gạch góp phần xây dựng Hệ thống  thông tin TGPL hiện đại, không giấy tờ trong tương lai”. Các đại biểu đều mong muốn trong thời gian tới, Cục PBGDPL & TGPL tiếp tục tổ chức những hội thảo chuyên sâu về hướng dẫn cụ thể cách thức, tiêu chí thống kê, phân tách số liệu vụ việc TGPL để nâng cao kỹ năng thu thập số liệu, thống kê, trong đó có phân tách, đánh giá số liệu vụ việc TGPL. Đây là nội dung mà không chỉ người thực hiện TGPL, tổ chức thực hiện TGPL, cơ quan quản lý mà đặc biệt là những người làm công tác thống kê, thu thập số liệu cần quan tâm, chú trọng để bảo đảm tính chính xác, kịp thời của số liệu TGPL trong thời gian tới./. Vũ Phương Thảo Cục Phổ biến giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý