Hoạt động Trợ giúp pháp lý (TGPL) bằng hình thức tham gia tố tụng là một trong những hình thức trợ giúp pháp lý quan trọng, góp phần bảo đảm cho người nghèo, người có công với cách mạng, người cao tuổi có khó khăn về tài chính, trẻ em, người dân tộc thiểu số cư trú ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn,… bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Trong những năm qua công tác trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh đã được triển khai đồng bộ, có hiệu quả, đã và đang mang lại hiệu quả tích cực, vụ việc trợ giúp pháp lý nâng cao cả về số lượng và chất lượng, góp phần giảm bớt tình trạng vi phạm pháp luật, nâng cao ý thức thượng tôn pháp luật trong nhân dân.
Xác định hoạt động trợ giúp pháp lý trong tố tụng là một trong những hoạt động trọng tâm của công tác TGPL nên ngay từ đầu năm 2022, Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Hà Tĩnh đã tham mưu Hội đồng phối hợp liên ngành về TGPL trong hoạt động tố tụng tỉnh ban hành Kế hoạch phối hợp liên ngành về TGPL trong hoạt động tố tụng tỉnh năm 2022; cung cấp các biểu mẫu, danh sách, số điện thoại của Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư ký hợp đồng thực hiện TGPL cho các cơ quan tiến hành tố tụng, cơ sở giam giữ, trại tạm giam tạo thuận lợi trong quá trình phối hợp; thay thế, lắp đặt mới 31 bảng thông tin, hộp tin về trợ giúp pháp lý, cung cấp sổ theo dõi vụ việc trợ giúp pháp lý và các tờ gấp giới thiệu về chức năng, nhiệm vụ của Trung tâm TGPL cho các cơ quan tiến hành tố tụng trên địa bàn tỉnh. Hàng tháng, thông báo số lượng vụ việc có liên quan đến người thuộc diện được TGPL do các cơ quan tiến hành tố tụng hai cấp chuyển về Trung tâm cho cơ quan tiến hành tố tụng, thành viên Hội đồng Phối hợp liên ngành về TGPL được biết, để tiếp tục theo dõi và chỉ đạo. Kịp thời ban hành các Quyết định cử Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư ký hợp đồng thực hiện trợ giúp pháp lý tham gia tố tụng khi có yêu cầu của người được trợ giúp pháp lý theo đúng quy định. Đồng thời, yêu cầu các Trợ giúp viên pháp lý, Chuyên viên phải luôn chủ động bám sát địa bàn cơ sở được phân công, theo dõi các thông tin qua hệ thống báo chí, phương tiện thông tin đại chúng, chú trọng công tác tiếp dân và tăng cường phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng, tạo thuận lợi trong việc hỗ trợ người được TGPL, các vụ việc TGPL trong tố tụng.
Phiên tòa trực tuyến huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh do Trợ giúp viên pháp lý Đinh Thị Hiền tham gia
Từ ngày 01/01/2022 đến ngày 31/10/2022, Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước đã thụ lý 205 vụ việc, trong đó có 191 vụ việc Hình sự; 10 vụ việc Dân sự, Hôn nhân và gia đình; 04 vụ việc đại diện ngoài tố tụng. Tổng số vụ việc đã và đang thực hiện 281 vụ việc, Trợ giúp viên pháp lý thực hiện 247 vụ việc (chiếm 88% tổng số vụ việc); Luật sư ký hợp đồng thực hiện trợ giúp pháp lý thực hiện 34 vụ việc (chiếm 12 % tổng số vụ việc). Trung tâm đã hoàn thành 165/281 vụ việc (chiếm 59% tổng số vụ việc), gấp 1,4 lần so với cùng kỳ năm ngoái, cụ thể: Hình sự 155 vụ việc; Dân sự, Hôn nhân và gia đình 08 vụ việc, đại diện ngoài tố tụng 02 vụ việc, trong đó: Trợ giúp viên pháp lý hoàn thành 148 vụ việc (chiếm 89,7 % tổng số vụ việc hoàn thành); Luật sư ký hợp đồng thực hiện trợ giúp pháp lý hoàn thành 17 vụ việc (chiếm 10,3 % tổng số vụ việc hoàn thành). Đến nay, 100% Trợ giúp viên pháp lý của Trung tâm đạt chỉ tiêu về vụ việc tham gia tố tụng theo quy định của Bộ Tư pháp, trong đó: có 5/6 Trợ giúp viên pháp lý đạt chỉ tiêu tốt chiếm 83,3% tổng số Trợ giúp viên pháp lý. Trong mười tháng của năm 2022, Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư ký hợp đồng thực hiện trợ giúp pháp lý đã thực hiện được 114 vụ việc đạt tiêu chí thành công (chiếm 69,1% tổng số vụ việc hoàn thành). Theo đánh giá của các cơ quan tiến hành tố tụng, sự tham gia bào chữa, bảo vệ của các Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư ký hợp đồng thực hiện trợ giúp pháp lý đã góp phần giúp hội đồng xét xử có cách nhìn toàn diện, khách quan, từ đó đưa ra những phán quyết hợp tình, hợp lý, đúng người, đúng tội. Nhiều vụ việc tham gia tố tụng, quan điểm bào chữa, bảo vệ cho người được TGPL của Trợ giúp viên pháp lý, luật sư thực hiện TGPL được các cơ quan tiến hành tố tụng chấp nhận, được tuyên mức án nhẹ hơn hoặc chuyển tội danh, thay đổi khung hình phạt thấp hơn so với mức đề nghị của Viện kiểm sát. Từ đầu năm đến nay, có 08 vụ việc được các cơ quan tiến hành tố tụng ban hành Quyết định đình chỉ vụ án, 14 vụ việc với sự tham gia của Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư ký hợp đồng thực hiện trợ giúp pháp lý người bị buộc tội được tuyên mức án thấp hơn mức đề nghị của Viện Kiểm sát, nhiều vụ việc được xử án treo…
Phiên tòa bảo vệ cho bị cáo là người thuộc hộ nghèo tại huyện Vũ Quang, tỉnh Hà Tĩnh do Trợ giúp viên pháp lý Nguyễn Thị Ngọc tham gia.
Có thể thấy trong những năm qua số lượng, chất lượng các vụ việc trợ giúp pháp lý ngày càng được chú trọng nâng cao, hoạt động trợ giúp pháp lý đã có những chuyển biến tích cực, tạo niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước. TGPL trong hoạt động tố tụng không chỉ góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người nghèo, người có công với cách mạng, trẻ em, người cao tuổi có khó khăn về tài chính,… mà còn góp phần không nhỏ trong việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho đối tượng được trợ giúp pháp lý, người dân trên địa bàn, nâng cao hiểu biết, ý thức chấp hành pháp luật trong quần chúng nhân dân.
Nguyễn Quyên, Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh Hà Tĩnh.