Thời gian qua, hoạt động trợ giúp pháp lý trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đã góp phần không nhỏ trong việc nâng cao nhận thức của người dân trong lĩnh vực pháp luật, làm giảm bớt đơn thư tranh chấp và các khiếu kiện không cần thiết, ổn định trật tự xã hội trên địa bàn.
Được sự quan tâm chỉ đạo của Cục Trợ giúp pháp lý, Lãnh đạo Sở Tư pháp, các ban ngành đoàn thể trên địa bàn tỉnh, cùng với việc bám sát Chương trình công tác của Bộ Tư pháp, tình hình kinh tế – xã hội của địa phương và phát huy kết quả đã đạt được trong năm 2014, ngay từ đầu năm Trung tâm trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Quảng Ninh đã triển khai thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ được giao, xây dựng chương trình kế hoạch công tác, phân công nhiệm vụ tới từng cán bộ của Trung tâm nhằm nâng cao tinh thần trách nhiệm, chất lượng công việc như: Tham mưu Sở Tư pháp trình UBND tỉnh ban hành kế hoạch năm 2015 triển khai thực hiện chiến lược TGPL ở Việt Nam đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh; tham mưu Sở Tư pháp ban hành kế hoạch về thực hiện TGPL cho trẻ em năm 2015…
Trong 6 tháng đầu năm, công tác TGPL đã đạt được những kết quả đáng kể, bước đầu đáp ứng được nhu cầu TGPL của người dân, góp phần nâng cao hiểu biết pháp luật, giúp người dân tiếp cận với các dịch vụ pháp luật miễn phí, giảm được thời gian, công sức đi lại cho người dân, với những kết quả cụ thể.
Tính đến hết ngày 30/4/2015, Trung tâm đã thực hiện được 126 vụ việc/126 đối tượng, trong đó (Tư vấn: 77 vụ việc/77 đối tượng; tham gia tố tụng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp: 22 vụ việc/22 đối tượng; tham gia tố tụng để bào chữa: 26 vụ việc/26 đối tượng; đại diện ngoài tố tụng: 01 đối tượng).
Ước tính cuối kì báo cáo, Trung tâm sẽ thực hiện 63 vụ việc/63 đối tượng. Các vụ việc chủ yếu thuộc lĩnh vực pháp luật hình sự (44 vụ việc); dân sự (30 vụ việc); hôn nhân gia đình và trẻ em (18 vụ việc); chính sách ưu đãi xã hội (12 vụ việc); hành chính khiếu nại tố cáo và tố tụng hành chính (08 vụ việc); đất đai, nhà ở, môi trường (7 vụ việc); lao động, việc làm, bảo hiểm ( 4 vụ việc); các lĩnh vực pháp luật khác (03 vụ việc).
Nhằm tạo điều kiện cho những người được TGPL sinh sống tại những xã thuộc vùng sâu, vùng xa không có điều kiện tiếp cận dịch vụ TGPL, Trung tâm đã phối hợp với các cơ quan, tổ chức hữu quan như: Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh, Hội Nông dân, Phòng Tư pháp các huyện, thị xã, thành phố, Báo Quảng Ninh,…tổ chức các đợt TGPL lưu động từ tháng 4/2015. Đến nay, Trung tâm đã tổ chức lưu động tại 10 xã, thị trấn trên địa bàn của 04 huyện, thành phố: Cẩm Phả, Đông Triều, Đầm Hà và Ba Chẽ cho hơn 400 người tham dự, phát miễn phí 4.800 tờ gấp pháp luật về một số lĩnh vực pháp luạt như: đất đai, chính sách ưu đãi xã hội, hôn nhân gia đình và trẻ em…; tiếp nhận và thực hiện tư vấn 41 vụ việc cho các đối tượng thuộc diện trợ giúp pháp lý có yêu cầu. Sau mỗi buổi làm việc, Đoàn công tác đã lập biên bản và thông báo kết quả trợ giúp pháp lý lưu động cho UBND cấp xã nơi tổ chức lưu động, báo cáo kết quả với Giám đốc Sở Tư pháp và chủ tịch UBND cấp huyện nơi tiến hành TGPL lưu động. Thông qua hoạt động TGPL lưu động ở cơ sở đã giúp người dân nâng cao hiểu biết pháp luật; hỗ trợ chính quyền cơ sở trong việc tháo gỡ vướng mắc, khiếu kiện kéo dài của người dân nhưng chưa được giải quyết, góp phần ổn định, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn.
Một trong những giải pháp để nâng cao chất lượng trợ giúp pháp lý là công tác kiểm tra, đánh giá chát lượng vụ việc. Trong 06 tháng đầu năm, số lượng vụ việc được đánh giá là 12/ tổng số 77 vụ việc hoàn thành. Số lượng vụ việc được đánh giá chất lượng là các vụ việc tham gia tố tụng do Trợ giúp viên pháp lý và Luật sư cộng tác viên thực hiện. Các vụ việc được đánh giá đều đạt 100% chất lượng tốt, không có trường hợp không đạt chất lượng theo quy định. Các vụ việc được đánh giá đều thực hiện đúng trình tự, thủ tục quy định của pháp luật, không trái đạo đức xã hội. Người được trợ giúp pháp lý hài lòng về kết quả trợ giúp pháp lý, trình tự thủ tục và cách thức thực hiện vụ việc.
Về công tác phối hợp TGPL trong hoạt động tố tụng cũng phát huy được hiệu quả. Trung tâm đã tham mưu cho Hội đồng phối hợp liên ngành về trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng ban hành Quyết định số 25/QĐ-HĐPHTGPL ngày 11/2/2015 ban hành kế hoạch của Hội đồng phối hợp liên ngành về trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng năm 2015; quy chế hoạt động của Hội đồng phối hợp liên ngành về trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng tỉnh phù hợp với quy định tại Thông tư liên tịch số 11/2013/TTLT-BTP-BCA-BQP-BTC-VKSNDTC-TANDTC ngày 04/7/2013 của Bộ Tư pháp, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Tài chính, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Toà án nhân dân tối cao hướng dẫn thực hiện một số quy định của pháp luật về trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng đểthay thế quy chế cũ.
Trung tâm cũng đã tham mưu Hội đồng triển khai các hoạt động truyền thông về trợ giúp pháp lý, xây dựng, biên soạn và in ấn tờ gấp pháp luật; cấp bổ sung bảng tin, hộp tin cho Tòa án nhân dân tỉnh do chuyển trụ sở mới; xây dựng dự thảo kế hoạch kiểm tra phối hợp TGPL trong hoạt động tố tụng tại cấp huyện.
Các vụ việc trợ giúp pháp lý được cơ quan tiến hành tố tụng chuyển đến trong 06 tháng đầu năm là 14 vụ việc ( cơ quan điều tra: 06 vụ việc; Tòa án nhân dân: 08 vụ việc; Viện kiểm sát nhân dân: 0 vụ việc). Các vụ việc đều được Trung tâm cử người thực hiện TGPL theo đúng quy định của pháp luật. Người thực hiện TGPL được cấp giấy chứng nhận tham gia tố tụng theo đúng trình tự và quy định của pháp luật, không có trường hợp nào bị thu hồi giấy chứng nhận tham gia tố tụng do vi phạm pháp luật. Trung tâm đã thực hiện đánh giá và chi trả bồi dưỡng vụ việc TGPL theo đúng quy định của pháp luật. Nhiều vụ việc đã được các Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư cộng tác viên bào chữa, bảo vệ thành công, mang lại niềm tin không chỉ cho người được TGPL mà cả người thân của họ.
Với sự tâm huyết, nhiệt tình, trách nhiệm, say mê nghiên cứu, tìm tòi, không ngừng học hỏi nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, đội ngũ Trợ giúp viên pháp lý của Trung tâm ngày càng khẳng định được vai trò, vị trí của mình trong hoạt động tham gia tố tụng.
Bên cạnh đó, công tác truyền thông về các hoạt động TGPL trên địa bàn tỉnh cũng được tăn cường, đẩy mạnh. Trung tâm tiếp tục phối hợp với Trung tâm Thông tin tỉnh, Đài truyền thanh, truyền hình cấp huyện, Báo Quảng Ninh, Bản tin tư pháp điện tử để đưa tin, bài về chính sách TGPL cũng như hoạt động của Trung tâm và Chi nhánh TGPL đến với người dân.
Việc tổng kết 08 năm triển khai thi hành Luật TGPL cũng được thực hiện khẩn trương, nghiêm túc theo công văn số 182/BTP-TGPL ngày 20/01/2015 của Bộ Tư pháp, ý kiến chỉ đạo của UBND tỉnh, Sở Tư pháp, Trung tâm đã xây dựng dự thảo báo cáo tổng kết 08 năm thi hành Luật TGPL, tham mưu Sở Tư pháp trình UBND tỉnh ban hành. Báo cáo đã đánh giá tổng quát kết quả công tác TGPL trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đạt được sau 08 năm thi hành Luật TGPL về các mặt: xây dựng văn bản triển khai Luật TGPL, thực hiện vụ việc TGPL, truyền thông về TGPL, phối hợp thực hiện TGPL…và những khó khăn, thuận lợi khi triển khai Luật TGPL trên địa bàn tỉnh. Từ những kết quả đạt được, rút ra những bài học kinh nghiệm cũng như đưa ra những đề xuất, kiến nghị cụ thể về sửa đổi chính sách TGPL theo hướng: mở rộng đối tượng được TGPL; tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt của nhà nước trong hoạt động TGPL, bên cạnh đó cũng huy động, khuyến khích tối đa các nguồn lực xã hội tham gia công tác TGPL.
Công tác TGPL ở Quảng Ninh trong thời gian quađã được sự quan tâm, ủng hộ của cấp Ủy, chính quyền và các ban, ngành, đoàn thể tại địa phương, sự chỉ đạo hướng dẫn kịp thời về chuyên môn, nghiệp vụ của Cục Trợ giúp pháp lý, Bộ Tư pháp; hệ thống các văn bản hướng dẫn, triển khai được ban hành đầy đủ ; đội ngũ cán bộ của Trung tâm nhiệt tình, có trách nhiệm , có trình độ chuyên môn, đảm bảo thực hiện có hiệu quả hoạt động TGPL; người dân đã từng bước có nhận thức đúng đắn về hoạt động, nhiều đối tượng đã tìm đến Trung tâm khi có nhu cầu TGPL. Tuy nhiên, Quảng Ninh là một tỉnh miền núi, biên giới hải đảo có địa hình phức tạp, đối tượng được TGPL chiếm tỉ lệ cao, số lượng Trơ giúp viên pháp lý dù đã được quan tâm, kiện toàn song chưa đủ để đáp ứng nhu cầu TGPL tại cơ sở và chuyên sâu theo lĩnh vực pháp luật quy định tại Chiến lược phát triển TGPL ở Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến 2030, bên cạnh đó việc phát triển nguồn Trợ giúp viên pháp lý cũng gặp khó khăn, một số cộng tác viên tại cơ sở hiệu quả hoạt động chưa cao, kinh phí cấp cho hoạt động nghiệp vụ TGPL còn hạn chế khiến việc thực hiện các hoạt động nghiệp vụ và hoạt động phối hợp triển khai TGPL gặp nhiều khó khăn.
Bởi vậy, để hoàn thành nhiệm vụ, kế hoạch năm 2015, trong 6 tháng cuối năm, Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Quảng Ninh xác định: tiếp tục thực hiện công tác TGPL lưu động theo kế hoạch, đẩy mạnh việc TGPL bằng hình thức tham gia tố tụng, đại diện ngoài tố tụng, nâng cao chất lượng vụ việc trợ giúp pháp lý, chú trọng vào các vụ việc TGPL bằng hình thức tham gia tố tụng, nhất là việc thực hiện vụ việc tham gia tố tụng của Trợ giúp viên pháp lý; duy trì công tác tiếp công dân và tư vấn, giải đáp các vấn đề pháp luật ngay tại trụ sở của Trung tâm đẩy mạnh công tác truyền thông về trợ giúp pháp lý như: in ấn và phát hành tờ gấp pháp luật ; thực hiện các đề án, kế hoạch TGPL cho trẻ em, dân tộc thiểu số, người khuyết tật, người nhiễm HIV và chính sách TGPL trong các chương trình giảm nghèo; phát huy tính chủ động, sáng tạo, linh hoạt trong công việc của mỗi cán bộ, viên chức trong Trung tâm để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ năm 2015, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị, xã hội của địa phương, đồng thời cũng là hành động thiết thực để kỉ niệm 70 năm thành lập ngành Tư pháp./.
Trần Cường - Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Quảng Ninh