Từ khi được bổ nhiệm Trợ giúp viên pháp lý, bản thân tôi đã tham gia bào chữa/bảo vệ rất nhiều vụ việc cho người được thụ hưởng chính sách trợ giúp pháp lý của Nhà nước, mỗi vụ việc là một câu chuyện, một mảnh đời, một hoàn cảnh.Trong những vụ việc đọng lại trong tôi có 01 vụ việc khi nghĩ đến tôi cảm thấy vui, vì tôi đã góp phần “dắt” em trở lại con đường đến trường mà trước đó tưởng chừng không còn lối đi.
Vào năm 2016, tôi được Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Tây Ninh cử tham gia tố tụng để bào chữa cho đối tượng được TGPL là người chưa thành niên, có tên làTrần Hoàng Ph, sinh ngày 12/11/1998, trú tại khu phố 2, thị trấn Châu Thành, huyện Châu Thành, tỉnh Tây Ninh.Ph bị Viện kiểm sát nhân dân huyện Châu Thành truy tố về tội “Trộm cắp tài sản” theo khoản 1, Điều 138 Bộ luật Hình sự.Tình tiết vụ án như sau:
Khoảng 19 giờ 30 phút ngày 28 tháng 02 năm 2016, Trần Hoàng Ph điều khiển xe mô tô nhãn hiệu San Yang, biển số 70K1-1014 đi chơi ngang qua nhà bà Trần Thị T, ngụ khu phố 1, thị trấn Châu Thành, huyện Châu Thành, tỉnh Tây Ninh, thấy nhà bà T đóng cửa, không có người ở nhà nên Ph nảy sinh ý định đột nhập vào nhà bà T để lấy trộm tài sản. Sau đó, Ph điều khiển xe mô tô đến nhà bạn tên là H ở gần đó để gửi xe rồi đi bộ quay trở lại nhà bà T. Khi đến nơi Ph trèo qua rào vào bên hông nhà và dùng tay mở cửa sau để vào nhà, tại phòng ngủ, Ph tìm thấy 01 bọc nilon màu vàng, bên trong có tiền cất giữ dưới nệm. Sau đó, Ph lấy số tiền 5.690.000 đồng và 50 USD từ trong bọc cất vào túi quần phía trước rồi để bọc tiền lại vị trí cũ. Lúc này, nghe có tiếng mở cửa nên Ph trốn vào nhà tắm, chốt cửa lại và giấu số tiền lấy trộm được dưới xô nước trong nhà tắm. Thấy có bóng người đang trốn trong nhà tắm, anh Phạm Quang Ph, sinh năm 1985, khu phố 2, thị trấn Châu Thành, huyện Châu Thành, tỉnh Tây Ninh là con rể của bà T dùng gậy đập vỡ cửa kính nhà tắm thì bắt được Ph cùng tang vật và trình báo Công an thị trấn Châu Thành.
Tại bản án sơ thẩm số 66/2016/HSST ngày 22 tháng 7 năm 2016 của Tòa án nhân dân huyện Châu Thành, tỉnh Tây Ninh đã quyết định:Tuyên bố bị cáo Trần Hoàng Ph phạm tội “Trộm cắp tài sản”. Áp dụng một số quy định pháp luật có liên quan, xử phạt bị cáo: Trần Hoàng Ph 06 (sáu) tháng tù.
Sau khi Tòa ánnhân dân huyện Châu Thành xét xử vụ việc trên là những ngày đầy nước mắt của Chị Liên (là mẹ ruột của Ph) và Ph, có nhiều nỗi lo trong đó việc học hành của Ph sẽ không được tiếp tục.
Hoàn cảnh Ph cũng thật sự đáng quan tâm. Cha đi lấy vợ khác từ lúc bị cáo còn mẹ ẵm trên tay, chị Liên – mẹ bị cáo sợ con thiệt thòi không đi bước nữa mà ở vậy nuôi con, những mong con nên người. gia đình của Ph theo đạo Công giáo, rất kính Chúa, đều đặn Chủ nhật hằng tuần là đi Nhà thờ, được họ hàng, xóm làng tin yêu.
Khi Ph có hành vi vi phạm pháp luật, Chị Liên rất sốc và đau khổ không dám nhìn mặt ai, nhất là án sơ thẩm xử xong tuyên phạt Ph06 tháng tù giam. Nghĩ đến ngày con vào tù, lòng chị thắt lại, ruột gan như ai cắn xé…Vấn đề quan trọng làPh muốn tiếp tục được đi học. Nếu phải đi chấp hành án06 tháng tù giam thì con đường học hành sẽ dang dở, tương lai chẳng biết đi về đâu.Sau khi mãn hạn tù trở về, việc em tiếp tục đến trườngcó thể là điều khó thực hiện được và có khả năng emtiếp tục phạm tội, trở thành gánh nặng cho gia đình, xã hội.
Chị Liên làm đơn kháng cáo đề nghị Tòa Ph thẩm cho được hưởng án treo để Ph có cơ hội tiếp tục được đến trường.
Sau quá trình tìm tòi và nghiên cứu hồ sơ, các quy định của pháp luật, tại phiên toàphúc thẩm tôi tập trung vào những tình tiết để giảm nhẹ hình phạt cho emPh:
Trần Hoàng Ph - sinh ngày 12/11/1998, tính đến ngày thực hiện hành vi phạm tội (ngày 28/02/2016) em được 17 tuổi 03 tháng 16 ngày. Hơn nữa Ph sinh ra và lớn lên trong một gia đình không có đầy đủ cha và mẹ, em có những thiệt thòi về tình cảm. Việc thiếu tình thương yêu và giáo dục của người cha phần nào ảnh hưởng đến quá trình phát triển tâm lý bình thường của Ph. Bên cạnh đó, do tác động của mặt trái xã hội, tuổi đời còn quá trẻ, không chống lại được “cám dỗ” của các tệ nạn đang xảy ra trong cuộc sống, nên bị cáo đã thực hiện hành vi phạm tội.
Khi phát hiện bọc nylon đựng rất nhiều tiền nhưng Ph chỉ lấy 50 USD và 5.690.000 đồng đủ để sử dụng vào mục đích tiêu xài cá nhân, số tiền còn lại Ph để lại vị trí cũ, khi bị phát hiện không chống trả mà chạy trốn vào trong nhà tắm.
Bị cáo và gia đình đã tự nguyện bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả cho bà T. Ph phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng,trong quá trình điều tra làm sáng tỏ vụ án, cũng như tại phiên tòa bị cáo đã thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải; Trước sự ăn năn, hối cải cải của Ph, bà T đã có đơn bãi nại cho em.
Từ những lý lẽ trên đây, tôi đã đề nghị Hội đồng xét xửphúc thẩm áp dụng một số quy định pháp luật có liên quan chấp nhận kháng cáo, sửa bản án sơ thẩm cho bị cáo là được hưởng án treo tạomột cơ hội để em được cắp sách đến trường, làm lại cuộc đời. Hình phạt trên, đảm bảo tính khoan hồng, nhân văn của Nhà nước và cũngthể hiện được tính răn đe của pháp luật. Tôi tin chắc rằng đây là một bài học lớn đối với bị cáo và có tính giáo dục đối với xã hội.
Cuối cùng Hội đồng xét xử tuyên phạt bị cáo 06 tháng tù cho hưởng án treo, thời gian thử thách là 12 tháng, một cơ hội đến trường làm lại cuộc đời vẫn tiếp tục mở ra cho em Ph. Tòa tuyên án xong hai mẹ con quỳ xuống trước mặt tôi để tỏ lòng biết ơn, làm tôi vô cùng bối rối.Tôi đỡ hai mẹ con đứng dậy. Một vị Thẩm phán đi ngang qua nói “việc làm từ thiện của những người Trợ giúp viên pháp lý như các anh thật có ý nghĩa”. Tôi thấy vui trong lòng vì tôi đã góp phần giúp em trở lại con đường đến trường, thầm mong trong tương lai em sẽ là công dân lương thiện, sống có ích cho gia đình và xã hội.
Đây chỉ là một trong rất nhiều vụ việc TGPL mà tôi đã thực hiện. Qua những vụ việc cụ thể, bản thân tôi luôn nhận thức về trách nhiệm nghề nghiệp và cũng vô cùng tự hào về công việc mà mình đang làm. Thời gian tới khi Luật trợ giúp pháp lý 2017 có hiệu lực thi hành với việc mở rộng đối tượng TGPL là tất cả trẻ em thì nhiều trường hợp tương tự như em Ph sẽ được bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, quan trọng hơn là các em có cơ hội tiếp tục đến trường, được hòa đồng cùng bạn bè, được tạo cơ hội rèn luyện, phát triển trở thành công dân có ích cho xã hội. Đó chính là tính nhân văn của hoạt động TGPL.
Lê Minh Hiền
Giám đốc Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Tây Ninh