Một trong những nhiệm vụ của Trợ giúp viên pháp lý là tham gia tố tụng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các đối tượng được trợ giúp pháp lý miễn phí theo quy định của Luật Trợ giúp pháp lý. Trong quá trình công tác, các Trợ giúp viên pháp lý trực tiếp tiếp xúc không ít vụ án đặc biệt nghiêm trọng, gây bức xúc và phẫn nộ trong dư luận, vụ án nào cũng để lại nỗi trăn trở nhưng sự trăn trở và day dứt nhất vẫn là những vụ án xâm hại tình dục trẻ em.

Hiện nay, trên toàn tỉnh Trà Vinh chưa có số liệu thống kê đầy đủ, chính thức về các vụ án xâm hại tình dục trẻ em, tuy nhiên thông qua hoạt động tham gia tố tụng của Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Trà Vinh (Trung tâm), thấy rằng trong thời gian qua đã xảy ra không ít các vụ án xâm hại tình dục trẻ em. Từ năm 2016 đến 6 tháng đầu năm 2017, Trung tâm thụ lý 18 vụ án về xâm hại tình dục, nạn nhân là các bé gái tuổi còn rất nhỏ, cá biệt có trường hợp có cháu mới 4, 5 tuổi và có trường hợp các cháu bé bị chính cha mình xâm hại. Điều đó có thể được xem là hồi chuông báo động về sự suy đồi đạo đức, là nỗi kinh hoàng và bức xúc trong dư luận xã hội hiện nay.

Về nguyên nhân, hoàn cảnh dẫn đến hành vi phạm tội thì có rất nhiều, qua thực tế tham gia cho thấy, các vụ án đa số đều xảy ra ở vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, do nhận thức am hiểu pháp luật của người dân còn rất thấp. Người thực hiện hành vi phạm tội không nhận thức được hành vi của mình như vậy là vi phạm pháp luật, không biết được khung hình phạt quy định đối với loại tội phạm này là rất cao, thậm chí chung thân hoặc tử hình, hoặc do các đối tượng giao lưu bên ngoài, trình độ học vấn thấp, giao du các đối tượng xấu, tiếp xúc với các văn hóa phẩm đồi trụy, rượu chè, lệch lạc chuẩn mực đạo đức. Có đối tượng phạm tội khi tuổi đời còn rất trẻ. Dưới tác động dễ dàng từ sách, báo, truyện, mạng internet có nội dung không lành mạnh sẽ càng khiến các đối tượng bị kích động và khơi dậy bản năng nhiều hơn.

Trợ giúp viên pháp lý tham gia phiên tòa lưu động

Trong số những vụ án này, khá nhiều trường hợp nạn nhân rơi vào gia đình có hoàn cảnh tương đối éo le, phức tạp hoặc bố mẹ không hòa thuận, hạnh phúc. Trường hợp vì mưu sinh bố mẹ để cháu cho ông, bà hoặc người thân trông nom, nuôi dưỡng, còn vợ chồng mỗi người mỗi nơi đi làm ăn xa. Cuộc sống hiện đại làm cho thời gian gắn kết giữa các thành viên trong gia đình ngày càng ít, chỉ còn giao tiếp thông thường mà thiếu dần đi sự sẻ chia, tâm sự, cập nhật kiến thức, kỹ năng sống cho các cháu. Các bé gái còn nhỏ tuổi, chưa nhận thức đầy đủ, trong hoàn cảnh phụ thuộc, bị ép buộc, dụ dỗ và đe dọa, thậm chí vũ lực nên không dám nói ra kể cả với người thân. Do đó, nhiều trường hợp xảy ra trong thời gian dài mới bị phát hiện hoặc có vụ án xảy ra chỉ trong một vài phút lơ là, thiếu cảnh giác của người thân các cháu.

Có một thực tế đau lòng ở đây là người phạm tội nhiều khi là người quen, thậm chí chính là người thân trong gia đình gây ra, như vụ án do anh con bác ruột hoặc cha ruột thực hiện hành vi, hoặc có trường hợp là hàng xóm, người quen được cha, mẹ vì lo công việc mưu sinh mà tin tưởng, gửi gắm nhờ trông nom giúp.

Về hậu quả xảy ra đối với bé gái là rất nghiêm trọng, cả về thể chất và tinh thần, thậm chí cả danh dự, nhân phẩm sau này, nhiều khi đó là biến cố ảnh hưởng cả cuộc đời các cháu, nhất là khi xã hội ta còn rất coi trọng vấn đề trinh tiết. Có trường hợp các cháu bị tổn thương, sinh ra tâm lý thù hận, chán chường, mất niềm tin, từ đó có thể buông thả bản thân trong các mối quan hệ. Vì thế vấn đề an toàn, bảo vệ bé gái trong nhiều gia đình cần đặt lên trên hết, trước khi các cháu đủ trưởng thành, có nhận thức và tự bảo vệ được bản thân mình.

Việc nhìn nhận, đối diện đối với vấn đề này hiện nay là việc làm cấp bách và cần được ưu tiên. Sau khi sự việc xảy ra, không phải gia đình nào cũng đưa ra ánh sáng, để kẻ ác phải bị trừng trị. Có tư tưởng thỏa thuận bồi thường rồi cho qua vụ việc, sợ vỡ lở ra các bé gái sau này khó xây dựng gia đình. Có trường hợp do không thỏa thuận được mức tiền bồi thường nên gia đình bị hại mới báo Công an. Hoặc có trường hợp người mẹ tố cáo hành vi con gái mình bị anh họ hiếp dâm gặp phải thái độ trách móc, ghẻ lạnh của chính gia đình chồng đã đẩy con trai họ vào vòng lao lý. Hoặc có vụ việc con gái bị chính cha ruột mình xâm hại, nhưng khi ra tòa lại bị những người trong gia đình bên nội mắng nhiếc, trách móc sao không báo cho người thân ngăn ngừa mà để cha xâm hại nhiều lần, mà họ không hề quan tâm đến sức khỏe, tinh thần các cháu bị khủng hoảng như thế nào, trong suốt thời gian dài do hành vi và những lời đe dọa của cha mình gây nên.

Những vụ án xâm hại đến các trẻ em gái đã được Trung tâm trợ giúp pháp lýnhà nước tỉnh Trà Vinh đặc biệt quan tâm. Trung tâm đã chủ động nắm bắt các trường hợp trẻ em nữ bị xâm hại tình dục thông qua sự giới thiệu của các các cơ quan tiến hành tố tụng và các nguồn thông tin khác có được. Từ đó, Trung tâm cử Trợ giúp viên pháp lý phù hợp tính chất vụ việc tham gia tố tụng ngay từ giai đoạn điều tra đến khi xét xử xong để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các cháu. Xuất phát từ tinh thần trách nhiệm đó, tiếng nói, địa vị của Trợ giúp viên pháp lý góp phần quan trọng trong quá trình giải quyết vụ án, thể hiện sự quan tâm của xã hội đối với các bé gái, là điểm tựa công lý cho các em là bị hại trong các vụ án xâm hại tình dục trẻ em.

Từ thực tế trên, để hạn chế tình trạng xâm hại tình dục trẻ em và giảm thiểu nỗi đau cho các bé gái chúng ta cần:

Thứ nhất: Trang bị cho trẻ em, đặc biệt các bé gái phải nhận diện, cảnh giác đối với những hành vi bị xâm hại, cách xử lý với các hành vi, tình huống có thể xảy ra làm ảnh hưởng đến bản thân các em: như ở một mình với người lạ, tiếp xúc với người không tốt, có hành vi để ý, sờ soạng…Nếu họ có hành vi đó nên tâm sự, kể cho những ai.

Thứ hai: Bên cạnh đó, gia đình phải có trách nhiệm chăm nom, quan tâm, quản lý đến các cháu. Đừng vì quá mải mê với công việc mà quên đi vai trò, trách nhiệm đối với con, cháu mình. Đối với các bé gái, sau khi sự việc xảy ra nên có thái độ quan tâm, nhẹ nhàng, động viên để trẻ vượt qua mặc cảm. Xã hội có cái nhìn khách quan hơn và tiến bộ hơn, thay vì bàn tán, trêu trọc, khắt khe đánh giá thì phải lên án chính đối tượng phạm tội.

Thứ ba: Đẩy mạnh công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật sâu rộng đến người dân, cụ thể là các chế tài của pháp luật quy định về loại tội phạm xâm phạm tình dục trẻ em. Những vụ án xảy ra phải được xét xử nghiêm minh góp phần răn đe và ngăn ngừa các loại tội phạm này, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức hiểu biết pháp luật cho người dân từ đó sẽ hạn chế nhiều vụ án xảy ra.

Thứ tư: Khi vụ việc xảy ra phải có tư vấn tâm lý để các bé gái và gia đình vượt qua khủng hoảng. Sự quan tâm, giúp đỡ, động viên, ổn định tâm lý, tư vấn cách giải quyết vấn đề một cách chuyên nghiệp sẽ giúp đỡ mọi người vượt qua cú sốc dễ dàng hơn. Để cháu bé ngoài được chữa trị hồi phục về sức khỏe còn được hàn gắn vết thương trong lòng. Tránh được tình huống các thành viên trong gia đình nạn nhân, hoặc giữa gia đình nạn nhân với gia đình kẻ phạm tội mâu thuẫn gay gắt nổ ra, không nhìn nhau, thù ghét, xa lánh, bế tắc không lối thoát.

Trong quá trình công tác thực hiện nhiệm vụ tham gia tố tụng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các bị hại trong vụ án xâm hại tình dục trẻ em bản thân các Trợ giúp viên pháp lý đã cố gắng hết sức giúp đỡ cho các em, nhưng dường như bấy nhiêu vẫn là chưa đủ để bù đắp lại những tổn thương về tinh thần mà các em phải gánh chịu.Chỉ mong sao không còn những vụ án đau lòng như thế xảy ra.

                                                                   Phạm Thị Thiên Phương

                                                Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Trà Vinh