Trợ giúp pháp lý Hà Giang, 20 năm trưởng thành và phát triển (04/12/2001 - 04/12/2021)Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Hà Giang được thành lập theo Quyết định số 3761/QĐ-UBND ngày 04/12/2001 của Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Giang thực hiện chức năng, nhiệm vụ cung cấp các dịch vụ pháp lý miễn phí cho đồng bào dân tộc thiểu số, người nghèo và các đối tượng chính sách xã hội trên địa bàn tỉnh. Những ngày đầu thành lập, Trung tâm gặp không ít khó khăn, thách thức, đội ngũ cán bộ thiếu, chỉ có 5 biên chế (trong đó Giám đốc Sở Tư pháp kiêm Giám đốc Trung tâm, 01 đồng chí Phó Giám đốc Trung tâm, 02 chuyên viên và Kế toán), mạng lưới cộng tác viên trợ giúp pháp lý (TGPL), tổ điểm cộng tác và Câu lạc bộ TGPL thời kỳ đầu chưa được hình thành, nguồn kinh phí dành cho hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ hạn hẹp trong khi số người thuộc diện được TGPL nhiều (chiếm khoảng hơn 80% dân số) trong đó chủ yếu là người dân tộc thiểu số sống ở vùng đặc biệt khó khăn, người nghèo, người có công với cách mạng,…    Sau 20 năm xây dựng và trưởng thành, hiện nay bộ máy tổ chức của Trung tâm đã được củng cố và kiện toàn với 22 biên chế (trong đó: 10 Trợ giúp viên pháp lý và 10 chuyên viên, Kế toán và 01 Hợp đồng theo Nghị định 68). Bên cạnh đó, Trung tâm đã ký hợp đồng thực hiện trợ giúp pháp lý với 04 Luật sư. Với chức năng, nhiệm vụ được giao, Trung tâm đã tích cực tham mưu, đề xuất với lãnh đạo Sở Tư pháp tham mưu cho UBND tỉnh ban hành  các quyết định, đề án, kế hoạch tăng cường chỉ đạo kiện toàn về tổ chức và triển khai hoạt động TGPL phù hợp với từng chính sách Nhà nước và đặc điểm tình hình thực tế địa phương. Từ khi thành lập đến nay, Trung tâm đã thực hiện TGPL được 21.692 vụ việc, trong đó: tư vấn pháp luật tại trụ sở, các đợt truyền thông về trợ giúp pháp lý và địa điểm khác do cộng tác viên thực hiện: 19.341 vụ việc; tham gia tố tụng: 2.267 vụ việc; thực hiện đại diện ngoài tố tụng: 77 vụ việc; hòa giải thành: 04 vụ việc; kiến nghị thi hành pháp luật: 03 vụ việc về các lĩnh vực hình sự dân sự, hôn nhân gia đình, đất đai, chính sách, hành chính và lĩnh vực pháp luật khác. Nhiều vụ việc trợ giúp viên pháp lý tham gia tố tụng thành công, hiệu quả, người được trợ giúp pháp lý được tuyên mức án nhẹ hơn khung hình phạt hoặc chuyển đổi tội danh thay đổi khung hình phạt thấp hơn so với mức đề nghị trong cáo trạng của Viện kiểm sát nhân dân, đơn cử như vụ án do Trợ giúp viên pháp lý Hoàng Ngọc Chung tham gia tố tụng bào chữa cho VMC bị Viện Kiểm sát nhân dân huyện XM truy tố về tội "Hủy hoại rừng" quy định tại Điều 243, Bộ Luật hình sự năm 2015. Quá trình tham gia tố tụng, thu thập tài liệu, chứng cứ và trực tiếp làm việc với người trợ giúp pháp lý, cá nhân, tổ chức có liên quan, Trợ giúp viên nhận thấy hành vi của VMC có nhiều tình tiết cấu thành tội "Vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy" quy định tại Điều 313, Bộ Luật hình sự năm 2015. Tại phiên tòa xét xử sơ thẩm ngày 28/9/2020, Trợ giúp viên pháp lý đã đưa ra các chứng cứ để bào chữa cho bị cáo VMC và đề nghị Hội đồng xét xử TAND huyện XM áp dụng Điều 280 Bộ Luật tố tụng hình sự năm 2015 chuyển tội danh, trả hồ sơ điều tra bổ sung theo quy định. Tuy nhiên không được Hội đồng xét xử TAND huyện XM chấp nhận và tuyên phạt bị cáo với mức án 8 năm tù giam. Nhận thấy bản án do Hội đồng xét xử TAND huyện XM có nhiều nội dung chưa được làm sáng tỏ, chưa đánh giá đúng bản chất của vụ án, Trợ giúp viên pháp lý Hoàng Ngọc Chung đã hướng dẫn bị cáo VMC làm đơn kháng cáo gửi Tòa án nhân dân tỉnh HG, tại phiên tòa phúc thẩm ngày 14/01/2021, trước những lập luận sắc bén, chứng cứ rõ ràng, Hội đồng xét xử Tòa án nhân dân tỉnh HG đã chấp nhận đề nghị của Trợ giúp viên và chuyển tội danh tuyên bị cáo VMC phạm tội "Vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy" quy định tại Điều 313, Bộ Luật hình sự năm 2015, tuyên phạt bị cáo 18 tháng tù giam. Đây là vụ án điển hình trong nhiều vụ án được Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Hà Giang thực hiện trong 20 năm qua, thể hiện bản lĩnh cũng như chuyên môn vững vàng, nắm chắc các quy định của pháp luật của Trợ giúp viên pháp lý, góp phần bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp cho người được trợ giúp pháp lý.   Trợ giúp viên pháp lý tham gia bào chữa tại phiên tòa Hội đồng phối hợp liên ngành về TGPL tỉnh (Hội đồng phối hợp) hoạt động ngày càng nền nếp, trên cơ sở quy chế và kế hoạch hoạt động, chú trọng công tác tập huấn nghiệp vụ, bồi dưỡng kiến thức pháp luật và tăng cường kiểm tra việc thực hiện kế hoạch; đặc biệt là các cơ quan tiến hành tố tụng đã chỉ đạo, hướng dẫn, đôn đốc các đơn vị thuộc thẩm quyền quản lý tổ chức thực hiện các hoạt động phối hợp trong phạm vi ngành mình phụ trách, trong đó chú trọng hoạt động hướng dẫn, giải thích cho đối tượng về quyền được trợ giúp pháp lý. Hoạt động TGPL hướng về cơ sở là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của đơn vị. Trung tâm đã tổ chức truyền thông về trợ giúp pháp lý ở cơ sở được 298 đợt tại 836 lượt xã nghèo, 119 lượt thôn, bản đặc biệt khó khăn thuộc 11 huyện, thành phố trong tỉnh cho 49.837 lượt người tham gia. Tại các đợt truyền thông, Trung tâm đã thực hiện được tổng số 12.404 vụ việc tư vấn pháp luật thuộc các lĩnh vực pháp luật như: dân sự, hình sự, đất đai, hôn nhân gia đình, chế độ chính sách. Đồng thời lồng ghép truyền thông về các chính sách trợ giúp pháp lý cho người nghèo, người dân tộc, Luật đất đai, Luật Hôn nhân và gia đình, Luật phòng chống mua bán người…;phát hơn 40.000 tờ thông tin về trợ giúp pháp lý, 725.180 Tờ gấp pháp luật bao gồm cả tiếng Việt và Tiếng Mông.   Hoạt động truyền thông về trợ giúp pháp lý tại cơ sở   Triển khai thực hiện đề án đổi mới công tác trợ giúp pháp lý: Trung tâm đã chủ động tham mưu cho Sở Tư pháp trình Ủy ban nhân dân tỉnh sắp xếp, bố trí lại các Phòng, Chi nhánh theo hướng tinh gọn, khoa học phù hợp yêu cầu nhiệm vụ. Hiện nay các phòng, Chi nhánh của Trung tâm đã được giải thể theo Đề án; các Câu lạc bộ trợ giúp pháp lý sau khi thực hiện đề án ngày càng được trú trọng và nâng cao chất lượng sinh hoạt, phát huy vai trò là nơi tiếp nhận và giải đáp những vướng mắc cho người dân ngay tại cơ sở.   Trợ giúp viên pháp lý thực hiện tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý tại trụ sở Công tác trợ giúp pháp lý cho trẻ em được đơn vị triên khai nhanh chóng, kịp thời: Trung tâm đã chủ động tham mưu cho Sở Tư pháp, báo cáo UBND tỉnh trình Hội đồng nhân dân tỉnh ban hành Nghị quyết số 06/2019/NQ-HĐND ngày 19/7/2019 hỗ trợ kinh phí cho trẻ em có hoàn cảnh khó khăn hoàn tất các thủ tục hưởng trợ giúp xã hội trên địa bàn tỉnh, đơn vị đã trực tiếp hướng dẫn hoàn thiện hồ sơ và đề nghị Tòa án nhân dân các cấp ra quyết định thông báo cha, mẹ mất tích cho 180 trẻ, hiện nay toàn bộ các trẻ đã được hưởng trợ cấp xã hội thường xuyên theo quy định tại Khoản 1 Điều 5 Nghị định 136/2013/NĐ-CP ngày 21/10/2013 của Chính phủ quy định chính sách trợ giúp đối với đối tượng bảo trợ xã hội. Công tác phối hợp với các ngành, đơn vị trong phối hợp thực hiện trợ giúp pháp lý (Hội người khuyết tật, Hội Luật gia, Hội Phụ nữ, Phòng Tư pháp các huyện, thành phố...) được triển khai kịp thời, hiệu quả qua đó giúp cho người được trợ giúp pháp lý được tiếp cận đầy đủ các chính sách theo quy định của pháp luật. Để đạt được những thành tích trên, trong suốt 20 năm qua, Trung tâm luôn nhận được sự quan tâm tạo điều kiện của Lãnh đạo UBND tỉnh, Cục Trợ giúp pháp lý, Sở Tư pháp trong việc chỉ đạo, hướng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ, sự đồng tình ủng hộ của các cấp chính quyền địa phương, sự phối kết hợp chặt chẽ của các tổ chức đoàn thể, cơ quan trong tỉnh, sự nỗ lực cố gắng của tập thể lãnh đạo, viên chức của Trung tâm qua các thời kỳ. Với những đóng góp của đơn vị trong 20 năm qua, Tập thể Trung tâm và nhiều cá nhân đã được các cấp có thẩm quyền ghi nhận, tặng thưởng nhiều Bằng khen, Giấy khen. Thời gian tới, nhiệm vụ của Trung tâm là rất nặng nề, đặc biệt trong bối cảnh tỉnh hình dịch bệnh Covid-19 còn nhiều diễn biến phức tạp và nhu cầu trợ giúp pháp lý của người dân ngày càng cao, tin tưởng rằng với sự đoàn kết đồng lòng của tập thể đội ngũ cán bộ, viên chức của Trung tâm, công tác trợ giúp pháp lý sẽ đạt được nhiều thành tựu quan trọng hơn nữa, bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp cho người dân góp phần phát triển kinh tế xã hội xây dựng quê hương Hà Giang giàu đẹp, văn minh./.   Nguyễn Văn Lượng - Giám đốc Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Hà Giang