Hiệu quả trợ giúp pháp lý trong phân chia tài sản sau ly hôn

Cầu nối pháp lý, dịch vụ miễn phí

Sáng 21/4/2025, Tòa án Nhân dân tỉnh Hải Dương mở phiên phúc thẩm vụ án “Ly hôn, chia tài sản chung” giữa nguyên đơn là ông N.V.N và bị đơn bà P.L, cùng trú tại xã Ninh Giang. Vụ việc thu hút sự chú ý bởi giá trị tài sản liên quan lên tới gần 4,8 tỷ đồng gồm ba thửa đất tại địa phương. Tại bản án sơ thẩm, Toà án Nhân dân huyện Ninh Giang công nhận sự thuận tình ly hôn, đồng thời chia tài sản chung: giao cho ông N. thửa đất số 161 diện tích 553,9 m²; bà L. nhận hai thửa đất khác với tổng diện tích 124,5 m².

Không đồng ý với phán quyết, ông N. kháng cáo, cho rằng thửa đất số 161 không phải tài sản chung mà là di sản thừa kế của bố mẹ để lại. Tại phiên tòa phúc thẩm, đại diện Viện Kiểm sát nhân dân và trợ giúp viên pháp lý Nguyễn Ngọc Tiến, Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Hải Dương (nay là Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước số 2), bảo vệ quyền lợi cho ông N., đã chứng minh thửa đất số 161 được UBND xã giao cho cha mẹ ông từ năm 1979, chưa từng tặng cho hay chuyển nhượng cho vợ chồng ông bà. Hội đồng xét xử chấp nhận quan điểm này, sửa bản án sơ thẩm, xác định thửa đất là di sản thừa kế, đồng thời miễn án phí phúc thẩm cho ông N. do thuộc đối tượng người có công với cách mạng. Vụ án là minh chứng rõ nét về vai trò của trợ giúp pháp lý trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân, giúp tòa án ra phán quyết sát thực tế, hợp tình hợp lý.

Thời gian qua, nhiều vụ việc cũng cho thấy trợ giúp pháp lý đã trở thành điểm tựa cho những người dân thiếu điều kiện tiếp cận dịch vụ luật sư. Ông Trần Văn Hùng ở phường Ngô Quyền, từng trải qua vụ kiện chia nhà đất sau ly hôn cho biết: Ban đầu nghĩ đơn giản là chia đôi, nhưng ra tòa mới vỡ lẽ liên quan đến chứng minh nguồn gốc tài sản và công sức đóng góp. Nhờ có trợ giúp pháp lý phân tích, bản thân ông mới hiểu rõ quyền lợi của mình. Nếu không chắc ông có thể đã chấp nhận phần thiệt.

Chia sẻ của ông Hùng phản ánh thực tế chung đa phần người dân chưa nắm rõ các quy định pháp luật về tài sản chung, tài sản riêng hay thừa kế. Trợ giúp pháp lý không chỉ giúp họ có tiếng nói tại tòa, mà còn làm rõ căn cứ pháp luật, tránh sự suy diễn hoặc áp đặt chủ quan.

Theo Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước số 1 và số 2, từ đầu năm đến nay, đơn vị thực hiện trợ giúp pháp lý gần 30 vụ việc liên quan đến phân chia tài sản sau ly hôn. Luật sư Trần Văn Tám (Đoàn Luật sư thành phố) cho biết: Phần lớn các vụ ly hôn, tranh chấp tài sản thường kéo dài và gay gắt, đặc biệt khi liên quan đến đất đai. Nếu không có người am hiểu pháp luật đồng hành, đương sự rất dễ thiệt thòi. Tuy nhiên, không phải ai cũng có điều kiện thuê luật sư. Trợ giúp pháp lý miễn phí vì vậy là chính sách rất nhân văn.

Vấn đề là nhiều người dân thuộc đối tượng không biết mình có quyền được hưởng dịch vụ này. Ngoài nâng cao chất lượng đội ngũ trợ giúp viên, Nhà nước cần đẩy mạnh truyền thông để người dân, đặc biệt là nhóm yếu thế, biết và mạnh dạn tìm đến trợ giúp pháp lý ngay khi phát sinh tranh chấp.
 

Công bằng, nhân văn

Trong thực tiễn, trợ giúp pháp lý liên quan đến phân chia tài sản sau ly hôn không chỉ dừng ở việc tham gia tranh tụng tại tòa, mà còn trải qua nhiều khâu quan trọng. Theo trợ giúp viên pháp lý Phạm Duy Khoa, Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước số 1 thành phố Hải Phòng, trước hết đơn vị tiếp nhận và tư vấn ban đầu, giúp đương sự hiểu rõ quyền, nghĩa vụ của mình, phân biệt tài sản chung, riêng, thừa kế. Tiếp đó, trợ giúp viên tiến hành thu thập và kiểm tra hồ sơ, giấy tờ, từ giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đến di chúc, hợp đồng chuyển nhượng… để bảo đảm chứng cứ đầy đủ, hợp pháp.

Ở giai đoạn xét xử, trợ giúp viên pháp lý đóng vai trò trình bày, bảo vệ quan điểm, viện dẫn căn cứ pháp luật, đồng thời đề xuất phương án chia tài sản hợp tình, hợp lý, bảo đảm quyền lợi chính đáng của các bên. Sau khi bản án có hiệu lực, trợ giúp viên tiếp tục hỗ trợ theo dõi thi hành án, giải thích cho đương sự những bước cần thiết để việc bàn giao, sang tên, định giá hoặc thanh toán nghĩa vụ được tiến hành đúng quy định, hạn chế phát sinh mâu thuẫn. Nhờ vậy, trợ giúp pháp lý không chỉ góp phần bảo vệ công lý mà còn giúp các bên sau ly hôn có thể chấm dứt tranh chấp một cách văn minh, giữ được sự tôn trọng cần thiết để ổn định cuộc sống lâu dài.
 

Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước thành phố hiện đã và đang tăng cường phối hợp với tòa án, viện kiểm sát và cơ quan thi hành án để tham gia từ sớm, từ xa các vụ việc hôn nhân gia đình. Nhờ đó, nhiều đương sự được tư vấn ngay từ khi nộp đơn, hạn chế tình trạng kháng cáo hoặc phát sinh mâu thuẫn kéo dài.

Đồng chí Trần Minh Nghĩa, Trưởng Phòng Nghiệp vụ, Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước số 1 cho rằng, để nâng cao hiệu quả tư vấn, trợ giúp, đơn vị tăng cường sự phối hợp giữa các tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý với các cơ quan tiến hành tố tụng và cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan trong việc giới thiệu, giải thích quyền trợ giúp pháp lý, xác minh diện trợ giúp, cung cấp các biểu mẫu mới về tố tụng trong hoạt động trợ giúp pháp lý đối với các bản án phân chia tài sản sau ly hôn nói riêng và các vụ việc nói chung. Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền, giúp người dân hiểu rõ quyền được trợ giúp pháp lý, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong công tác trợ giúp pháp lý nhằm tiếp tục đơn giản hóa thủ tục hành chính, giấy tờ công dân và đẩy mạnh, tăng mức độ cung cấp dịch vụ công trực tuyến trong lĩnh vực trợ giúp pháp lý...

Những người được trợ giúp pháp lý

- Người có công với cách mạng.

- Người thuộc hộ nghèo.

- Trẻ em.

- Người dân tộc thiểu số cư trú ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.

- Người bị buộc tội từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi.

- Người bị buộc tội thuộc hộ cận nghèo.

- Người thuộc một trong các trường hợp sau đây có khó khăn về tài chính:

+ Cha đẻ, mẹ đẻ, vợ, chồng, con của liệt sĩ và người có công nuôi dưỡng khi liệt sĩ còn nhỏ;

+ Người nhiễm chất độc da cam;

+ Người cao tuổi;

+ Người khuyết tật;

+ Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi là bị hại trong vụ án hình sự;

+ Nạn nhân trong vụ việc bạo lực gia đình;

+ Nạn nhân của hành vi mua bán người theo quy định của Luật Phòng, chống mua bán người;

+ Người nhiễm HIV.

Điều 7 Luật Trợ giúp pháp lý 2017
 

Báo Hải Phòng