Trợ giúp pháp lý thực hiện hiệu quả giải quyết tranh chấp đất đai
Tranh chấp đất đai là một trong những tranh chấp phổ biến tại Việt Nam, nhiều vụ việc có tính chất phức tạp, kéo dài bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân. Điều này ảnh hưởng tới tình hình ổn định an ninh, chính trị, phát triển kinh tế - xã hội và chi phí, thời gian của các bên tranh chấp.
Trong thời gian qua, trợ giúp pháp lý đã góp phần làm tốt công tác giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp về đất đai. Điển hình, có những vụ việc phức tạp kéo dài nhiều năm không giải quyết được, người dân tưởng chừng như bỏ cuộc nhưng khi được Trợ giúp viên pháp lý (TGVPL) tham gia trợ giúp thì vụ việc được giải quyết thành công hơn cả mong đợi, như vụ việc tranh chấp tài sản thừa kế do TGVPL Ngô Thị Lý - Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Ninh Bình thực hiện bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị đơn Nguyễn Thị H. là một minh hoạ.
Theo nội dung tại hồ sơ vụ án, bà Nguyễn Thị H. sinh năm 1959, địa chỉ tại xóm 12, xã Hồi Ninh, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình là bị đơn trong vụ án dân sự tranh chấp tài sản thừa kế đã được Toà án nhân dân huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình thụ lý giải quyết. Năm 1986, cha bà H. là ông Nguyễn V. làm hợp đồng chuyển nhượng cho bà 1 sào 5 mét đất, hợp đồng chuyển nhượng đất được UBND xã Hồi Ninh, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình chứng thực. Sau khi được bố chuyển nhượng quyền sử dụng đất, vợ chồng bà H. đã xây dựng nhà, công trình kiên cố trên thửa đất đó từ năm 1986 đến nay.
Năm 1997, gia đình bà H. được nhà nước công nhận quyền sử dụng đất có diện tích 596 m2. Cha bà H. là ông Nguyễn V. được nhà nước công nhận quyền sử dụng đất mang tên Nguyễn V. gồm 02 thửa đất có tổng diện tích 977 m2 (đất ở, đất mạ, đất hai lúa). Cũng trong năm 1997, ông Nguyễn V. qua đời, không để lại di chúc. Di sản thừa kế của ông Nguyễn V. sau khi qua đời gồm 977 m2 (đất ở, đất mạ, đất hai lúa). Trong khoảng thời gian từ năm 1974 đến năm 1979, ông Nguyễn V. có lấy bà Nguyễn Thị T. (sinh năm 1946, địa chỉ tại xóm 7, xã Như Hoà, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình) về làm vợ và không có đăng ký kết hôn.
Năm 2017, bà Nguyễn Thị T. khởi kiện bà H. yêu cầu chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân của bà và ông Nguyễn V. là quyền sử dụng 935 m2 đất, trong đó có quyền sử dụng 596 m2 đất cha bà H. đã chuyền nhượng cho bà H. trước đó (thửa đất đã được UBND huyện Kim Sơn công nhận QSD đất năm 1997 mang tên chủ sử dụng đất là bà H.). Bà Nguyễn Thị T. xác định bà và ông Nguyễn V. có một người con chung là Nguyễn Văn Đ.
Theo nội dung tại hồ sơ vụ án, bà Nguyễn Thị H. sinh năm 1959, địa chỉ tại xóm 12, xã Hồi Ninh, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình là bị đơn trong vụ án dân sự tranh chấp tài sản thừa kế đã được Toà án nhân dân huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình thụ lý giải quyết. Năm 1986, cha bà H. là ông Nguyễn V. làm hợp đồng chuyển nhượng cho bà 1 sào 5 mét đất, hợp đồng chuyển nhượng đất được UBND xã Hồi Ninh, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình chứng thực. Sau khi được bố chuyển nhượng quyền sử dụng đất, vợ chồng bà H. đã xây dựng nhà, công trình kiên cố trên thửa đất đó từ năm 1986 đến nay.
Năm 1997, gia đình bà H. được nhà nước công nhận quyền sử dụng đất có diện tích 596 m2. Cha bà H. là ông Nguyễn V. được nhà nước công nhận quyền sử dụng đất mang tên Nguyễn V. gồm 02 thửa đất có tổng diện tích 977 m2 (đất ở, đất mạ, đất hai lúa). Cũng trong năm 1997, ông Nguyễn V. qua đời, không để lại di chúc. Di sản thừa kế của ông Nguyễn V. sau khi qua đời gồm 977 m2 (đất ở, đất mạ, đất hai lúa). Trong khoảng thời gian từ năm 1974 đến năm 1979, ông Nguyễn V. có lấy bà Nguyễn Thị T. (sinh năm 1946, địa chỉ tại xóm 7, xã Như Hoà, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình) về làm vợ và không có đăng ký kết hôn.
Năm 2017, bà Nguyễn Thị T. khởi kiện bà H. yêu cầu chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân của bà và ông Nguyễn V. là quyền sử dụng 935 m2 đất, trong đó có quyền sử dụng 596 m2 đất cha bà H. đã chuyền nhượng cho bà H. trước đó (thửa đất đã được UBND huyện Kim Sơn công nhận QSD đất năm 1997 mang tên chủ sử dụng đất là bà H.). Bà Nguyễn Thị T. xác định bà và ông Nguyễn V. có một người con chung là Nguyễn Văn Đ.
Năm 2017, vụ án đã được đưa ra xét xử, cấp sơ thẩm chấp nhận yêu cầu của nguyên đơn về việc chia di sản thừa kế, tuy nhiên bản án đã bị kháng cáo (thời điểm này chưa có sự tham gia của trợ giúp pháp lý). Tại phiên tòa Phúc thẩm, nhận định và quan điểm của Viện Kiểm sát đã định đoạt vượt quá phần quyền của mình, bản án có vi phạm về nội dung và tố tụng nên Hội đồng xét xử hủy án cho cấp sơ thẩm xét xử lại theo thủ tục chung. Ngày 03/3/2020, bà H. có đơn yêu cầu trợ giúp pháp lý, TGVPL Ngô Thị Lý của Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Ninh Bình được cử tham gia tố tụng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bà Nguyễn Thị H.
Quá trình thực hiện trợ giúp pháp lý, TGVPL Ngô Thị Lý đã viện dẫn Nghị quyết số 02/2004/NQ-HĐTP ngày 10/8/2004 của Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng pháp luật trong giải quyết các vụ án dân sự, hôn nhân gia đình, đề nghị HĐXX bác yêu cầu của nguyên đơn đòi chia thừa kế là quyền sử dụng 596 m2 đất của vợ chồng bà H. Ngoài ra, TGVPL đã tiến hành các bước xác minh thu thập chứng cứ tài liệu theo hướng bà Nguyễn Thị T. về chung sống với ông Nguyễn V. không có đăng ký kết hôn do vậy không được chia tài sản chung và thừa kế di sản của ông Nguyễn V. Về chứng cứ chứng minh này mặc dù có cơ sở nhưng không đủ mạnh, do đó, TGVPL tiến hành xác minh chứng cứ ngược lại, theo hướng bà Nguyễn Thị T. là vợ ông Nguyễn V. và tìm hiểu, thu thập được tài liệu, chứng cứ bà Nguyễn Thị T. có tài sản là quyền sử dụng 1923,5 m2 đất tại xóm 7, xã Như Hòa, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, là tài sản có được trong thời kỳ hôn nhân với ông Nguyễn V. Theo đó, với sự hướng dẫn, tư vấn của TGVPL, bà H. đã làm đơn yêu cầu phản tố bà Nguyễn Thị T, bà H. yêu cầu Toà án nhân dân huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình xem xét giải quyết chia tài sản chung của bà Nguyễn Thị T. trong thời kỳ hôn nhân với bố bà là quyền sử dụng 1923,5 m2 đất tại xóm 7, xã Như Hòa, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình. Tài liệu, chứng cứ này được Tòa án nhân dân huyện Kim Sơn chấp nhận, tiến hành định giá.
Như vậy, từ chỗ bà H. là bị đơn, bị yêu cầu chia tài sản thừa kế, bà H. lại là người có yêu cầu phản tố ngược lại, đòi chia tài sản từ phía nguyên đơn. Có thể nói, chứng cứ này là mấu chốt của vụ án mà Tòa án và các đương sự chưa thu thập được trong quá trình giải quyết vụ việc khi chưa có sự tham gia của trợ giúp pháp lý. Kết quả, phía Nguyên đơn là bà Nguyễn Thị T. đã rút đơn khởi kiện, Tòa án ra quyết định đình chỉ vụ án. Khép lại 03 năm tranh chấp tài sản thừa kế giữa các bên.
Quan điểm bảo vệ của TGVPL được Tòa án chấp nhận, được các cơ quan tiến hành tố tụng đánh giá cao, người được TGPL ghi nhận, hài lòng về chất lượng dịch vụ TGPL. Có được những thành quả trên là do tâm huyết, sự nỗ lực không ngừng và luận cứ sắc bén, kỹ năng nghề nghiệp vững vàng của TGVPL Ngô Thị Lý.
Tranh chấp đất đai nói chung và tranh chấp tài sản thừa kế liên quan đến đất đai nói riêng ngày càng gia tăng và phức tạp, nó đến từ những xung đột về lợi ích kinh tế,…Để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người được trợ giúp pháp lý trong các vụ việc về đất đai thì đội ngũ những người thực hiện trợ giúp pháp lý cần nâng cao kỹ năng nghề nghiệp để thực hiện hiệu quả các vụ việc trợ giúp pháp lý./.
Quá trình thực hiện trợ giúp pháp lý, TGVPL Ngô Thị Lý đã viện dẫn Nghị quyết số 02/2004/NQ-HĐTP ngày 10/8/2004 của Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng pháp luật trong giải quyết các vụ án dân sự, hôn nhân gia đình, đề nghị HĐXX bác yêu cầu của nguyên đơn đòi chia thừa kế là quyền sử dụng 596 m2 đất của vợ chồng bà H. Ngoài ra, TGVPL đã tiến hành các bước xác minh thu thập chứng cứ tài liệu theo hướng bà Nguyễn Thị T. về chung sống với ông Nguyễn V. không có đăng ký kết hôn do vậy không được chia tài sản chung và thừa kế di sản của ông Nguyễn V. Về chứng cứ chứng minh này mặc dù có cơ sở nhưng không đủ mạnh, do đó, TGVPL tiến hành xác minh chứng cứ ngược lại, theo hướng bà Nguyễn Thị T. là vợ ông Nguyễn V. và tìm hiểu, thu thập được tài liệu, chứng cứ bà Nguyễn Thị T. có tài sản là quyền sử dụng 1923,5 m2 đất tại xóm 7, xã Như Hòa, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, là tài sản có được trong thời kỳ hôn nhân với ông Nguyễn V. Theo đó, với sự hướng dẫn, tư vấn của TGVPL, bà H. đã làm đơn yêu cầu phản tố bà Nguyễn Thị T, bà H. yêu cầu Toà án nhân dân huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình xem xét giải quyết chia tài sản chung của bà Nguyễn Thị T. trong thời kỳ hôn nhân với bố bà là quyền sử dụng 1923,5 m2 đất tại xóm 7, xã Như Hòa, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình. Tài liệu, chứng cứ này được Tòa án nhân dân huyện Kim Sơn chấp nhận, tiến hành định giá.
Như vậy, từ chỗ bà H. là bị đơn, bị yêu cầu chia tài sản thừa kế, bà H. lại là người có yêu cầu phản tố ngược lại, đòi chia tài sản từ phía nguyên đơn. Có thể nói, chứng cứ này là mấu chốt của vụ án mà Tòa án và các đương sự chưa thu thập được trong quá trình giải quyết vụ việc khi chưa có sự tham gia của trợ giúp pháp lý. Kết quả, phía Nguyên đơn là bà Nguyễn Thị T. đã rút đơn khởi kiện, Tòa án ra quyết định đình chỉ vụ án. Khép lại 03 năm tranh chấp tài sản thừa kế giữa các bên.
Quan điểm bảo vệ của TGVPL được Tòa án chấp nhận, được các cơ quan tiến hành tố tụng đánh giá cao, người được TGPL ghi nhận, hài lòng về chất lượng dịch vụ TGPL. Có được những thành quả trên là do tâm huyết, sự nỗ lực không ngừng và luận cứ sắc bén, kỹ năng nghề nghiệp vững vàng của TGVPL Ngô Thị Lý.
Tranh chấp đất đai nói chung và tranh chấp tài sản thừa kế liên quan đến đất đai nói riêng ngày càng gia tăng và phức tạp, nó đến từ những xung đột về lợi ích kinh tế,…Để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người được trợ giúp pháp lý trong các vụ việc về đất đai thì đội ngũ những người thực hiện trợ giúp pháp lý cần nâng cao kỹ năng nghề nghiệp để thực hiện hiệu quả các vụ việc trợ giúp pháp lý./.
Vũ Thị Phương Thảo - Cục Trợ giúp pháp lý
