Chương trình trợ giúp pháp lý dân sự tại bang QueensLand, Australia

Vào tháng 7 năm 1992, Trợ giúp pháp lý Bang QueensLand (LAQ), Australia đã quyết định ngừng tài trợ cho các vấn đề liên quan đến Luật dân sự[1]. Tuy nhiên, LAQ vẫn tiếp tục hỗ trợ cho người có yêu cầu trợ giúp pháp lý liên quan đến một số vấn đề trong dân sự theo hướng dẫn của Luật Liên bang và Luật bang QueensLand. Đến tháng 5 năm 1993, Chương trình Trợ giúp pháp lý dân sự (The Civil Law Legal Aid Scheme - CLLAS) chính thức được đưa ra trên cơ sở sáng kiến của Bộ trưởng Bộ Tư pháp và Bộ Tổng Chưởng lý Liên bang nhằm mở rộng phạm vi điều chỉnh do những thay đổi trong Chính sách trợ giúp pháp lý.

          CLLAS là một chương trình chỉ dành cho những người có hoàn cảnh khó khăn về tài chính được tiếp cận công lý khi có yêu cầu liên quan đến luật dân sự mà không được Trợ giúp pháp lý bang QueensLand tài trợ. Trợ giúp pháp lý theo CLLAS được tài trợ bởi Cơ quan Ủy thác viên công chúng bang QueensLand (The Public Trustee of QueensLand). CLLAS hoạt động theo hướng dẫn riêng và tách biệt với các khoản trợ cấp của  Uỷ ban Dịch vụ pháp lý QueensLand[2].

        1. Đối tượng điều chỉnh và phạm vi điều chỉnh của CLLAS

        Về đối tượng điều chỉnh: tất cả các thể nhân có hoàn cảnh khó khăn về tài chính  cư trú tại Bang QueensLand đều có quyền nộp đơn yêu cầu TGPL theo CLLAS.

         Về phạm vi điều chỉnh: CLLAS chỉ xem xét tài trợ cho người nộp đơn yêu cầu TGPL khi có vấn đề liên quan đến pháp luật dân sự trên cơ sở đáp ứng các nguyên tắc tài trợ của chương trình. Trong đó, ưu tiên cho các vấn đề liên quan đến trẻ em hoặc mất khả năng sinh kế nếu như đương sự không thực hiện các biện pháp pháp lý cần thiết[3]. Như vậy, CLLAS sẽ không áp dụng trong lĩnh vực hình sự, hành chính, tác động môi trường hoặc yêu cầu phát triển, yêu cầu bồi thường khuyết tật, yêu cầu bồi thường thiệt hại tài sản xe cơ giới, hành động tập thể, khiếu nại tài sản gia đình hoặc khiếu nại áp dụng Luật Liên bang[4].

         2. Điều kiện được nhận trợ giúp pháp lý theo CLLAS

         Với nhu cầu TGPL ngày càng tăng trong khi nguồn lực bảo đảm thực hiện theo CLLAS có hạn chế nên để được hưởng tài trợ, người có yêu cầu TGPL phải đáp ứng các điều kiện theo quy định của Chương trình. Bằng cách này, Chương trình có thể đảm bảo rằng việc sử dụng nguồn tài trợ của mình trong các vụ việc dân sự là hợp pháp và hợp lý. Dựa trên các nguyên tắc pháp lý chung được xác lập trong Luật Liên bang và Đạo luật Trợ giúp pháp lý Bang QueensLand, CLLAS xây dựng ba bộ tiêu chí để xác định người nộp đơn đủ điều kiện được cấp trợ giúp pháp lý. 03 Bộ tiêu chí bao gồm: Hướng dẫn chung (Funding guidelines), xác minh tài sản thu nhập (Means Test), khả năng giải quyết vụ việc một cách hiệu quả (Merist Test)

           2.1. Hướng dẫn của chương trình Trợ giúp pháp lý dân sự

           Hướng dẫn của CLLAS là những nguyên tắc pháp lý chung xác định loại vụ việc dân sự nào có thể được tài trợ, bao gồm những nội dung sau:

•  Tài trợ từ Trợ giúp pháp lý cho các vụ việc dân sự không được cấp từ Uỷ ban TGPL (Legal Aid QueensLand) mà từ Cơ quan ủy thác viên công chúng.
•  Yêu cầu giải quyết vụ việc dân sự của người có yêu cầu TGPL phải được giải quyết theo luật của Bang QueensLand và tòa án trong lãnh thổ bang QueensLand
•  Người có yêu cầu TGPL phải có một Luật sư đại diện được phê duyệt bởi CLLAS. Trợ giúp pháp lý từ CLLAS sẽ không được cấp nếu trường hợp người nộp đơn tự đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
•  Luật sư đại diện phải đồng ý đại diện cho người có yêu cầu TGPL trên cơ sở nguyên tắc “no win, no fee” (không thắng, không trả phí)[5]
•  Vụ việc dân sự của người nộp đơn yêu cầu TGPL có khả năng thắng kiện.                                                                                                                                                                                                                                                         

         2.2. Xác định thu nhập, tài sản của người nộp đơn

Người có nhu cầu trợ giúp pháp lý phải cung cấp đầy đủ các thông tin về tình hình tài chính của mình và bất kỳ những người nào có liên quan. Tài trợ của người có yêu cầu TGPL có thể bị thay đổi hoặc bị hủy bỏ nếu thông tin về tài chính của người có yêu cầu TGPL và Luật sư đại diện cung cấp không chính xác.

1. Thu nhập của người nộp đơn

         Người nộp đơn yêu cầu TGPL phải cung cấp cho CLLAS  hồ sơ, tài liệu xác minh thu nhập và tài sản của mình từ đó làm căn cứ xác định người nộp đơn yêu cầu TGPL có đủ điều kiện tài chính để được trợ giúp pháp lý hay không.

         Thu nhập của người nộp đơn bao gồm:

•  Thu nhập từ tiền lương hoặc tiền công (nếu nguời yêu cầu TGPL đang làm việc)
•  Thu nhập từ khoản đầu tư như: cổ tức, tiền cho thuê từ tài sản đầu tư.
•  Thu nhập từ bảo hiểm, ví dụ như trợ cấp tai nạn, ốm đau hoặc khuyết tật.

        Nếu người có yêu cầu TGPL dựa vào các khoản thanh toán của Bộ Dịch vụ nhân sinh (Centrelink) cho thu nhập của mình, thì người đó thường sẽ đủ điều kiện miễn là tài sản của mình đáp ứng điều kiện nhận TGPL. Thu nhập của người nộp đơn yêu cầu TGPL có thể bao gồm Trợ cấp Thuế Gia đình[6] (Family Tax Benefit) (Trợ cấp Thuế Gia đình A và B), cùng với các khoản hỗ trợ cho việc chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ em.       

         Trợ giúp pháp lý thường không được cấp khi thu nhập của người nộp đơn vượt quá ngưỡng thu nhập tối đa. Tuy nhiên, đối với từng hộ gia đình thì việc xác định mức thu nhập tối đa để được nhận TGPL là khác nhau. Cụ thể:

          b. Về tài sản của người nộp đơn

         Tài sản của người nộp đơn yêu cầu TGPL được tính đến bao gồm bất động sản (nhà, đất), tiền mặt, cổ phiếu, giấy nợ hoặc các khoản đầu tư khác và tài sản của bất kỳ người nào giúp hỗ trợ người nộp đơn về tài chính. Tuy nhiên, tài sản được xác định đủ điều kiện nhận TGPL không bao gồm[7]:        

•  Giá trị tài sản ngôi nhà người nộp đơn yêu cầu TGPL đang sống (nếu vốn chủ sở hữu là $ 146.000 trở xuống)[8]
•  Tiền mặt mà người nộp đơn tiết kiệm để mua một ngôi nhà hoặc mảnh đất mà mình sở hữu (nếu vốn chủ sở hữu là 146.000 Đô la trở xuống)
•  Tiền mặt bạn đã tiết kiệm để mua nhà hoặc đất bạn sở hữu (nếu vốn chủ sở hữu là 146.000 Đô la trở xuống) nhưng người nộp đơn phải ký hợp đồng mua bán bất động sản hoặc xây nhà trước để được miễn tính vào tài sản theo phương pháp thử nghiệm tài chính.
•  Nội thất gia đình (trừ trường hợp tài sản đó có giá trị đặc biệt)
•  Công cụ lao động phục vụ cho quá trình làm việc của người nộp đơn (trừ khi nó có giá trị đặc biệt)
•  Xe hơi (trừ khi người nộp đơn có hơn 16.000 Đô la vốn chủ sở hữu)
•  2000 Đô la đầu tiên của một khoản tiết kiệm của người nộp đơn.

        Nếu tài sản được đánh giá lớn hơn 930 Đô La (hoặc 1880 Đô la nếu người nộp đơn yêu cầu TGPL nhận được trợ giúp tài chính từ người khác) thì người đó có thể không đủ điều kiện nhận tài trợ. Tuy nhiên, trong trường hợp tài sản của người nộp đơn yêu cầu TGPL vượt quá giới hạn quy định trong phương pháp thử nghiệm tài chính mà vì hoàn cảnh đặc biệt như đang là nạn nhân của bạo lực gia đình, người đó bị khuyết tật về trí tuệ, thể chất thì vẫn có thể đủ điều kiện nhận trợ cấp từ Chương trình thông qua các hướng dẫn về hoàn cảnh đặt biệt của người nộp đơn. Hướng dẫn trong hoàn cảnh đặc biệt chỉ áp dụng đối với phương pháp xác định tài sản.                   

1. Khả năng giải quyết vụ việc một cách hiệu quả

         Tài trợ theo Chương trình Trợ giúp pháp lý dân sự sẽ chỉ được cấp cho vụ việc dân sự có khả năng thắng kiện tại các Tòa án trong Bang QueensLand. Theo đó, vụ việc trợ giúp pháp lý được giải quyết phải tạo ra lợi ích thực sự cho người được trợ giúp pháp lý. Nếu chi phí của vụ việc cần giải quyết lớn hơn lợi ích đem lại cho người có yêu cầu trợ giúp pháp lý hay trường hợp người nộp đơn muốn khởi kiện yêu cầu bồi thường thiệt hại, nhưng bị đơn sẽ không thể bồi thường thiệt hại theo yêu cầu của nguyên đơn…thì yêu cầu của người nộp đơn sẽ không được đáp ứng khoản tài trợ từ trợ giúp pháp lý.  Mục đích của điều kiện (Merit Test) này hướng tới việc sử dụng hiệu quả nguồn tài trợ của Cơ quan Ủy thác viên công chúng (The Public Trustee of QueensLand).

            3. Chi trả chi phí TGPL

          Điều 5, Luật Trợ giúp pháp lý bang QueensLand năm 1997 quy định: “Trợ giúp pháp lý là việc cung cấp dịch vụ pháp lý bao gồm tư vấn pháp luật miễn phí hoặc trả phí thấp hơn chi phí của dịch vụ”. Theo nguyên tắc đó, tài trợ từ Chương trình Trợ giúp pháp lý dân sự cung cấp là không miễn phí. Nếu vụ việc dân sự của người có yêu cầu thành công hoặc thành công một phần và người đó nhận được một khoản thanh toán hoặc lợi ích tài chính (tiền hoặc tài sản) thì phải hoàn trả cho CLLAS các chi phí mà chương trình đã cung cấp cho  mình[9]. Nếu đơn yêu cầu Trợ giúp pháp lý được Uỷ ban tư vấn (Advisory Committee) của CLLAS chấp thuận, người có yêu cầu sẽ cần phải ký Thỏa thuận và Xác nhận của Khách hàng (Client Agreement and Acknowledgement), đồng ý hoàn trả cho chương trình bất kỳ khoản chi phí nào mà CLLAS đã cung cấp nếu vụ việc dân sự được giải quyết thành công hoặc một phần thành công. Đây là một phần của điều kiện tài trợ mà người yêu cầu TGPL phải tuân thủ.

         Người nộp đơn yêu cầu TGPL cũng phải đóng góp một phần chi phí của mình cho người đại diện pháp lý của mình trong vụ việc dân sự. Đây là phần đóng góp cho luật sư trước khi các luật sư thực hiện các công việc để bảo đảm quyền và nghĩa vụ hợp pháp của người yêu cầu trợ giúp pháp lý. Theo tác giả, quy định này bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật Liên Bang và Luật các tiểu bang khác tại Australia. Tại bang Sourth Australia, khoản đóng góp đó tối thiểu là 50 Đô la và có thể cao hơn tùy thuộc vào hoàn cảnh của người được trợ giúp pháp lý[10].

   4. Quy trình thực hiện trợ giúp pháp lý theo CLLAS

         Bước 1. Người có yêu cầu TGPL liên hệ tới Uỷ ban dịch vụ pháp lý bang QueensLand theo số 1300 65 11 88

         Nhân viên thông tin khách hàng của Uỷ ban dịch vụ pháp lý QueensLand là người tiếp nhận cuộc gọi và cung cấp cho người có yêu cầu TGPL những thông tin cần thiết về Chương trình và giải thích phương pháp thử nghiệm tài chính. Nếu Chương trình có thể giải quyết được vụ việc dân sự của người có yêu cầu TGPL, họ sẽ giới thiệu với điều phối viên Chương trình.

         Bước 2. Điều Phối viên Chương trình liên lạc với người yêu cầu TGPL

        Sau khi tiếp nhận yêu cầu, Điều phối viên Chương trình sẽ liên hệ với người có yêu cầu TGPL để trao đổi cụ thể về nội dung của Chương trình và đánh giá yêu cầu TGPL có đáp ứng các nguyên tắc tài trợ của Chương trình hay không. Nếu chương trình có thể giải quyết được yêu cầu TGPL, thì điều phối viên Chương trình sẽ gửi thư cho người yêu cầu TGPL, giải thích cách thức hoạt động của Chương trình và những công việc mà người yêu cầu TGPL phải thực hiện để áp dụng Chương trình. Trong đó, có việc cung cấp danh sách các luật sư đã được Chương trình phê duyệt để đại diện pháp lý trong khu vực của người có yêu cầu.

          Bước 3. Liên hệ với luật sư

          Người có yêu cầu TGPL liên lạc với Luật sư trong danh sách được phê duyệt và đặt một cuộc làm việc trực tiếp với Luật sư để được tư vấn ban đầu về vụ việc dân sự của mình. Tư vấn pháp lý ban đầu sẽ giúp người có yêu cầu TGPL hiểu rõ hơn quyền và nghĩa vụ của mình trong vụ việc dân sự cũng như triển vọng giải quyết vụ việc của mình. Một số Luật sư cung cấp tư vấn ban đầu miễn phí. Nếu luật sư khuyên rằng vụ việc của người có yêu cầu TGPL có khả năng thắng kiện thì người có yêu cầu TGPL nên yêu cầu Luật sư đại diện cho bạn trên cơ sở nguyên tắc “no win, no Fee”.          

         Bước 4. Tìm hiểu chi phí của người có yêu cầu TGPL

         Tìm hiểu về chi phí mà người có yêu cầu TGPL phải trả cho luật sư nếu yêu cầu của người đó thành công và người đó nhận được khoản thanh toán hoặc lợi ích tài chính (tiền hoặc tài sản). Người có yêu cầu không phải chi trả chi phí cho luật sư cho đến khi yêu cầu của mình đã được thành công.

         Bước 5. Hoàn thành Đơn xin tài trợ của Chương trình

         Luật sư sẽ giúp người có yêu cầu TGPL hoàn thành mẫu Đơn xin tài trợ từ Chương trình. Luật sư sẽ gửi đơn đăng ký của người có yêu cầu tới Ủy ban tư vấn (Advisory Committee) cùng với tất cả các thông tin liên quan để hỗ trợ cho yêu cầu của người đó. Người có yêu cầu TGPL có nghĩa vụ cung cấp tài liệu xác minh thu nhập, tài sản của mình

          Bước 6. Luật sư sẽ cung cấp cho chương trình bản dự toán chi phí

          Luật sư đại diện cho người có yêu cầu TGPL gửi bản dự toán chi phí ban đầu cần thiết để giải quyết vụ việc dân sự. Trên cơ sở bản dự toán chi phí, Chương trình sẽ xem xét cấp tài trợ cho các khoản chi được xác định trong bản dự toán do Luật sư.

           Bước 7. Đánh giá hồ sơ của người có yêu cầu TGPL

           Sau khi tiếp nhận đầy đủ hồ sơ bao gồm: Đơn xin tài trợ TGPL, bản dự toán chi phí, Văn bản xác nhận đồng ý tham gia đại diện pháp lý của người có yêu TGPL của Luật sư được Chương trình phê duyệt. Ủy ban tư vấn (Advisory Committee) của Chương trình sẽ đánh giá hồ sơ của người có yêu cầu TGPL phù hợp với Hướng dẫn của Chương trình

          Bước 8. Ký thỏa thuận về việc hoàn trả chi phí tài trợ

          Nếu hồ sơ của người có yêu cầu TGPL được chấp thuận, người có yêu cầu phải xác nhận đồng ý hoàn trả cho Chương trình bất kỳ khoản chi phí nào mà Chương trình chi đã chi trả thay cho người đó. Người có yêu cầu TGPL phải ký Thỏa thuận khách hàng và Công nhận (Client Agreement and Acknowledgement). Bằng cách ký vào biểu mẫu, người có yêu cầu TGPL đồng ý hoàn trả các khoản chi trả này cho Chương trình nếu vụ việc của mình thành công và mình nhận được khoản thanh toán hoặc lợi ích tài chính (tiền hoặc tài sản).

          Bước 9. Giải quyết vụ việc dân sự thông qua phương thức đàm

          Luật sư đại diện cho người có yêu cầu chuẩn bị phương án giải quyết vụ việc dân sự của người có yêu cầu. Thực tiễn pháp lý giải quyết tranh chấp các vụ việc dân sự tại bang QueensLand cho thấy, Luật sư thường tư vấn giải quyết vụ việc dân sự thông qua phương pháp hòa giải trên cơ sở tạo điều kiện cho các bên trao đổi, đàm phán, thảo luận, bày tỏ quan điểm của mình về tranh chấp dân sự. Đây là một cách thức giải quyết vụ việc dân sự cần thiết vì nó đề cao được tinh thần trách nhiệm của các bên. Về nguyên tắc, khi hòa giải thành, các bên đạt được thỏa thuận thì tranh chấp dân sự kết thúc.

         Bước 10. Trường hợp vụ việc dân sự của người có yêu cầu giải quyết tại Tòa

         Nếu vụ việc không thể kết thúc thông qua hòa giải thì vụ việc đó phải đưa ra Tòa án giải quyết. Khi đó, người có yêu cầu TGPL có thể phải chi trả chi phí pháp lý cho bên kia thông qua phán quyết của Tòa. Những chi phí này, sẽ không được tài trợ từ Chương trình, Ủy ban Trợ giúp pháp lý bang (Legal Aid Queensland) hoặc Cơ quan Uỷ thác viên công chúng bang (The Public Trustee of Queensland).

          Bước 11. Hoàn trả chi phí cho CLLAS

          Nếu vụ việc dân sự của người có yêu cầu giành thắng lợi hoặc thắng lợi một phần thì người đó sẽ nhận được khoản thanh toán hoặc lợi ích tài chính (tiền hoặc tài sản) từ phán quyết của Tòa. Khi đó, người có yêu cầu TGPL phải hoàn trả chi phí mà Chương trình đã tài trợ trước đó. Đồng thời, người có yêu cầu phải đóng góp một khoản chi phí cho luật sư. Nếu vụ việc được giải quyết không thành công, dựa trên nguyên tắc “no win, no fee”, người có yêu cầu TGPL không phải thực hiện nghĩa vụ hoàn trả chi phí cho Chương trình đã tài trợ cũng như đóng góp một khoản chi phí cho Luật sư. 

         Bằng cơ chế phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong việc thực hiện TGPL tại QueensLand, Chương trình đã góp phần bảo đảm quyền được TGPL một cách bình đẳng cho những cá nhân có hoàn cảnh khó khăn về tài chính khi có yêu cầu liên quan đến luật dân sự tại QueensLand./.