Hội thảo “Góp ý dự thảo Tài liệu hướng dẫn Ủy ban nhân dân cấp xã về trách nhiệm cung cấp thông tin, giới thiệu, hướng dẫn về trợ giúp pháp lý”
Thực hiện Kế hoạch hoạt động của Bộ Tư pháp năm 2023, trong khuôn khổ Dự án “Tăng cường pháp luật và tư pháp tại Việt Nam” do Liên minh Châu Âu (EU) tài trợ (EU JULE), nhằm mục đích lấy ý kiến của người thực hiện TGPL, người quản lý công tác TGPL tại địa phương, người làm công tác tư pháp ở địa phương, cán bộ cấp xã đối với dự thảo Tài liệu hướng dẫn Ủy ban nhân dân (UBND) cấp xã về trách nhiệm cung cấp thông tin, giới thiệu, hướng dẫn về TGPL, ngày 18/7/2023, tại Hà Nội, Cục Trợ giúp pháp lý (TGPL) tổ chức Hội thảo góp ý đối với dự thảo tài liệu.
Ông Cù Thu Anh, Cục trưởng Cục TGPL chủ trì hội thảo, bà Vũ Thị Hoàng Hà, Phó Cục trưởng Cục TGPL đồng chủ trì. Tham dự Hội thảo có bà Nguyễn Thanh Vân, đại diện Nhà tài trợ UNDP, đại diện lãnh đạo, trợ giúp viên pháp lý Trung tâm TGPL nhà nước và trợ giúp viên pháp lý thành phố Hà Nội, các tỉnh Tuyên Quang, Hưng Yên, Thái Nguyên, Bắc Giang.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Cù Thu Anh đã điểm lại một số kết quả đạt được sau khi Bộ trưởng Bộ Tư pháp ban hành Thông tư số 03/2021/TT-BTP sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 08/2017/TT-BTP ngày 15/11/2017 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp quy định chi tiết một số điều của Luật TGPL và hướng dẫn giấy tờ trong hoạt động TGPL; Thông tư số 12/2018/TT-BTP ngày 28/8/2018 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp hướng dẫn một số hoạt động nghiệp vụ TGPL và quản lý chất lượng vụ việc TGPL. Tại khoản 12 Điều 2 Thông tư số 03/2021/TT-BTP quy định: “Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ liên quan đến công dân, Phòng Tư pháp, Uỷ ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm giải thích quyền được trợ giúp pháp lý và giới thiệu đến Trung tâm. Trường hợp người thuộc diện được trợ giúp pháp lý là người bị buộc tội, bị hại, đương sự trong các vụ việc tham gia tố tụng cư trú trên địa bàn thì Uỷ ban nhân dân cấp xã giới thiệu theo mẫu số 13 ban hành kèm theo Thông tư này”.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Cù Thu Anh đã điểm lại một số kết quả đạt được sau khi Bộ trưởng Bộ Tư pháp ban hành Thông tư số 03/2021/TT-BTP sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 08/2017/TT-BTP ngày 15/11/2017 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp quy định chi tiết một số điều của Luật TGPL và hướng dẫn giấy tờ trong hoạt động TGPL; Thông tư số 12/2018/TT-BTP ngày 28/8/2018 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp hướng dẫn một số hoạt động nghiệp vụ TGPL và quản lý chất lượng vụ việc TGPL. Tại khoản 12 Điều 2 Thông tư số 03/2021/TT-BTP quy định: “Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ liên quan đến công dân, Phòng Tư pháp, Uỷ ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm giải thích quyền được trợ giúp pháp lý và giới thiệu đến Trung tâm. Trường hợp người thuộc diện được trợ giúp pháp lý là người bị buộc tội, bị hại, đương sự trong các vụ việc tham gia tố tụng cư trú trên địa bàn thì Uỷ ban nhân dân cấp xã giới thiệu theo mẫu số 13 ban hành kèm theo Thông tư này”.
Đây là nhiệm vụ mới được quy định, giao trách nhiệm cho Phòng Tư pháp, UBND cấp xã. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, xử lý, giải quyết vụ việc liên quan trực tiếp đến công dân cư trú trên địa bàn nếu phát hiện công dân là người bị buộc tội, người bị hại, đương sự trong các vụ việc tham gia tố tụng thuộc diện người được TGPL thì Phòng Tư pháp, UBND cấp xã có trách nhiệm giải thích quyền được TGPL cho công dân, giới thiệu họ đến Trung tâm TGPL nhà nước hoặc Chi nhánh của Trung tâm để kịp thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người được TGPL. Đồng thời, ông cũng nêu lên những khó khăn, tồn tại cần khắc phục và mong muốn các đại biểu tham dự chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn triển khai nhiệm vụ này tại địa phương, góp ý cụ thể vào nội dung dự thảo Tài liệu, đề xuất nhiều sáng kiến, nhiều ý tưởng để chuyên gia phối hợp với Cục TGPL hoàn thiện dự thảo Tài liệu đảm bảo khả thi, hiệu quả, bám sát điều kiện thực tế tại địa phương.
Tiến sỹ Nguyễn Văn Điệp, chuyên gia UNDP giới thiệu những nội dung cơ bản của dự thảo tài liệu, bao gồm: (i) Hướng dẫn quy trình cung cấp thông tin, giới thiệu, hướng dẫn về TGPL của UBND cấp xã; (ii) Thông tin UBND cấp xã sử dụng để giới thiệu, giải thích về TGPL; (iii) Một số thông tin tham khảo về TGPL.
Đại diện Sở Tư pháp tỉnh Tuyên Quang và Sở Tư pháp tỉnh Bắc Giang có tham luận giới thiệu về thực trạng triển khai quy định về trách nhiệm giải thích, thông tin, giới thiệu về TGPL tại địa phương. Các tham luận và ý kiến phát biểu cho thấy, một số Sở Tư pháp đã kịp thời ban hành văn bản triển khai việc phối hợp cung cấp thông tin, giới thiệu về TGPL, người được TGPL gửi đến UBND cấp huyện, Phòng Tư pháp và UBND cấp xã Trên cơ sở đó, một số Phòng Tư pháp đã tham mưu UBND cấp huyện ban hành văn bản chỉ đạo UBND cấp xã về việc phối hợp truyền thông, cung cấp thông tin, giới thiệu vụ việc TGPL, người thuộc diện được TGPL (Hà Nội, Tuyên Quang, Bắc Giang, Hưng Yên). Một số Trung tâm đã tổ chức tập huấn Thông tư số 03/2021/TT-BTP có sự tham dự của Phòng Tư pháp; công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã, Luật sư thực hiện TGPL; cán bộ, viên chức Trung tâm (Hưng Yên); phối hợp với Phòng Tư pháp, hướng dẫn UBND cấp xã cấp phát tài liệu, hướng dẫn pháp luật trực tiếp cho dân tại cơ sở (Tuyên Quang).
Tiến sỹ Nguyễn Văn Điệp, chuyên gia UNDP giới thiệu những nội dung cơ bản của dự thảo tài liệu, bao gồm: (i) Hướng dẫn quy trình cung cấp thông tin, giới thiệu, hướng dẫn về TGPL của UBND cấp xã; (ii) Thông tin UBND cấp xã sử dụng để giới thiệu, giải thích về TGPL; (iii) Một số thông tin tham khảo về TGPL.
Đại diện Sở Tư pháp tỉnh Tuyên Quang và Sở Tư pháp tỉnh Bắc Giang có tham luận giới thiệu về thực trạng triển khai quy định về trách nhiệm giải thích, thông tin, giới thiệu về TGPL tại địa phương. Các tham luận và ý kiến phát biểu cho thấy, một số Sở Tư pháp đã kịp thời ban hành văn bản triển khai việc phối hợp cung cấp thông tin, giới thiệu về TGPL, người được TGPL gửi đến UBND cấp huyện, Phòng Tư pháp và UBND cấp xã Trên cơ sở đó, một số Phòng Tư pháp đã tham mưu UBND cấp huyện ban hành văn bản chỉ đạo UBND cấp xã về việc phối hợp truyền thông, cung cấp thông tin, giới thiệu vụ việc TGPL, người thuộc diện được TGPL (Hà Nội, Tuyên Quang, Bắc Giang, Hưng Yên). Một số Trung tâm đã tổ chức tập huấn Thông tư số 03/2021/TT-BTP có sự tham dự của Phòng Tư pháp; công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã, Luật sư thực hiện TGPL; cán bộ, viên chức Trung tâm (Hưng Yên); phối hợp với Phòng Tư pháp, hướng dẫn UBND cấp xã cấp phát tài liệu, hướng dẫn pháp luật trực tiếp cho dân tại cơ sở (Tuyên Quang).
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện trách nhiệm thông tin, giải thích, hướng dẫn về TGPL của UBND cấp xã gặp một số khó khăn, hạn chế như: Việc nắm bắt thông tin đối với các trường hợp thuộc diện được TGPL là người bị buộc tội, bị hại, đương sự trong các vụ việc tham gia tố tụng cư trú trên địa bàn có lúc, có nơi còn chưa kịp thời; quá trình thực hiện nhiệm vụ, UBND cấp xã cũng như đội ngũ cán bộ cấp xã còn chưa được nghiên cứu, hướng dẫn cụ thể về cách thức thông tin, giới thiệu người được TGPL đến Trung tâm.
Các đại biểu tham dự đều nhất trí cao với sự cần thiết phải ban hành Tài liệu, cho rằng, trong bối cảnh cán bộ cấp xã được giao nhiều nhiệm vụ, việc giải thích, giới thiệu, thông tin về TGPL còn là nhiệm vụ mới thì đây là cẩm nang giúp trang bị những kiến thức chung về TGPL cho cán bộ cấp xã, giúp họ có những thông tin cơ bản về TGPL, mục đích, ý nghĩa của công tác TGPL, cũng như cung cấp cách thức để UBND cấp xã thông tin, giới thiệu, hướng dẫn về TGPL. Một số ý kiến đề nghị bố cục nội dung tài liệu theo hướng giúp UBND cấp xã dễ áp dễ dàng áp dụng trong thực tiễn; phần quy trình thông tin, giới thiệu, hướng dẫn có thể trình bày theo cách vẽ sơ đồ hoặc nêu rõ từng bước thực hiện; quy định về mẫu danh sách thống kê người bị buộc tội, bị hại, đương sự trong các vụ việc tham gia tố tụng; nghiên cứu bổ sung để hướng dẫn về những loại giấy tờ hợp lệ chứng minh cho người thuộc diện TGPL…
Các đại biểu tham dự đều nhất trí cao với sự cần thiết phải ban hành Tài liệu, cho rằng, trong bối cảnh cán bộ cấp xã được giao nhiều nhiệm vụ, việc giải thích, giới thiệu, thông tin về TGPL còn là nhiệm vụ mới thì đây là cẩm nang giúp trang bị những kiến thức chung về TGPL cho cán bộ cấp xã, giúp họ có những thông tin cơ bản về TGPL, mục đích, ý nghĩa của công tác TGPL, cũng như cung cấp cách thức để UBND cấp xã thông tin, giới thiệu, hướng dẫn về TGPL. Một số ý kiến đề nghị bố cục nội dung tài liệu theo hướng giúp UBND cấp xã dễ áp dễ dàng áp dụng trong thực tiễn; phần quy trình thông tin, giới thiệu, hướng dẫn có thể trình bày theo cách vẽ sơ đồ hoặc nêu rõ từng bước thực hiện; quy định về mẫu danh sách thống kê người bị buộc tội, bị hại, đương sự trong các vụ việc tham gia tố tụng; nghiên cứu bổ sung để hướng dẫn về những loại giấy tờ hợp lệ chứng minh cho người thuộc diện TGPL…
Phòng Chính sách và Quản lý nghiệp vụ, Cục Trợ giúp pháp lý
